Tokat-Kazova yöresinde bazı ürünlerde ekonomik gübre kullanım düzeyinin ve buna etki eden faktörlerin belirlenmesi

Abstract

ÖZET TOKAT-KAZOVA YÖRESİNDE BAZI ÜRÜNLERDE EKONOMİK GÜBRE KULLANIM DÜZEYİNİN VE BUNA ETKİ EDEN FAKTÖRLERİN BELİRLENMESİ Atila ALTINTAŞ Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi 2001, 76 Sayfa Danışman Jüri Jüri Jüri Doç. Dr. Osman KARKACIER Prof. Dr. Abdulreşit BROHİ Doç. Dr. Osman KARKACIER Doç. Dr. Adnan ÇİÇEK Tokat-Kazova Yöresinde yapılan araştırma; buğday, şeker pancarı ve ayçiçeği için Tokat ilinde yapılmış gübre denemeleri sonuçlarına göre ekonomik azot dozlarını saptamaya, elde edilen sonuçların üreticilerin uygulamaları ile karşılaştırmaya ve gübre kullanımını etkileyen sosyo ekonomik faktörlerin tespitine yöneliktir. Bu amaçla kota örneklemesi metoduyla seçilen 16 köyde, amaçlı olarak seçilen 102 tarım işletmesi ile anket yapılmıştır. Araştırma sonucunda; buğday üreticilerinin %50,99'unun düşük % 18,63 'ünün yüksek, şeker pancarı üreticilerinin %20,02'sinin düşük %32,36'sının yüksek ve ayçiçeği üreticilerinin %37,82'sinin düşük %30,19'unun yüksek dozda azot kullandıkları tespit edilmiştir. Hatalı azot kullanımından doğan hektara toplam parasal kayıplar; buğdayda 1,523 milyon TL, şeker pancarında 5,017 milyon TL ve ayçiçeğinde 5,180 milyon TL'dir. Hatalı azot kullanımı sonucu, girdi israfı ve verim kayıplarından kaynaklanan parasal kayıplar, (2000 yılı fiyatları ile) ürünlerin hektara gayri safı üretim değerlerinin yaklaşık olarak buğdayda %36'sına, şeker pancarında %26'sına ve ayçiçeğinde ise %71'ine denk geldiği belirlenmiştir. İncelenen işletmelerde ürün bazında, hatalı azot kullanılan alanların oranlan, Tokat ili geneline oranlanarak hesaplandığında, hatalı azot kullanımından kaynaklanan ekonomik kaybın yaklaşık 11,8 trilyonu bulduğu görülmektedir. Yapılan khi-kare sonucunda, üreticilerin ekonomik azot kullanım düzeyleri ile; üreticinin eğitim durumu, ailedeki otorite durumu, kitle haberleşme araçları kullanım düzeyi, tarımsal yayım elemanları ile ilişki düzeyi, toprak analizi yaptırma durumu ve ihtisaslaşma düzeyleri arasında bağımlılık olduğu belirlenmiştir. İncelenen işletmelerde ekonomik azot kullanım düzeylerine göre oluşturulan gruplar arasında; tarım ürünleri yıllık satış tutarı ortalamaları ve toplam brüt üretim değeri ortalamaları bakımından gruplar arasında farklılık olduğu belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler : Ekonomik Gübre Kullanım Düzeyi, Khi-kare Testi, Varyans Analizi, Tokat- Kazova.

ÖZET TOKAT-KAZOVA YÖRESİNDE BAZI ÜRÜNLERDE EKONOMİK GÜBRE KULLANIM DÜZEYİNİN VE BUNA ETKİ EDEN FAKTÖRLERİN BELİRLENMESİ Atila ALTINTAŞ Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi 2001, 76 Sayfa Danışman Jüri Jüri Jüri Doç. Dr. Osman KARKACIER Prof. Dr. Abdulreşit BROHİ Doç. Dr. Osman KARKACIER Doç. Dr. Adnan ÇİÇEK Tokat-Kazova Yöresinde yapılan araştırma; buğday, şeker pancarı ve ayçiçeği için Tokat ilinde yapılmış gübre denemeleri sonuçlarına göre ekonomik azot dozlarını saptamaya, elde edilen sonuçların üreticilerin uygulamaları ile karşılaştırmaya ve gübre kullanımını etkileyen sosyo ekonomik faktörlerin tespitine yöneliktir. Bu amaçla kota örneklemesi metoduyla seçilen 16 köyde, amaçlı olarak seçilen 102 tarım işletmesi ile anket yapılmıştır. Araştırma sonucunda; buğday üreticilerinin %50,99'unun düşük % 18,63 'ünün yüksek, şeker pancarı üreticilerinin %20,02'sinin düşük %32,36'sının yüksek ve ayçiçeği üreticilerinin %37,82'sinin düşük %30,19'unun yüksek dozda azot kullandıkları tespit edilmiştir. Hatalı azot kullanımından doğan hektara toplam parasal kayıplar; buğdayda 1,523 milyon TL, şeker pancarında 5,017 milyon TL ve ayçiçeğinde 5,180 milyon TL'dir. Hatalı azot kullanımı sonucu, girdi israfı ve verim kayıplarından kaynaklanan parasal kayıplar, (2000 yılı fiyatları ile) ürünlerin hektara gayri safı üretim değerlerinin yaklaşık olarak buğdayda %36'sına, şeker pancarında %26'sına ve ayçiçeğinde ise %71'ine denk geldiği belirlenmiştir. İncelenen işletmelerde ürün bazında, hatalı azot kullanılan alanların oranlan, Tokat ili geneline oranlanarak hesaplandığında, hatalı azot kullanımından kaynaklanan ekonomik kaybın yaklaşık 11,8 trilyonu bulduğu görülmektedir. Yapılan khi-kare sonucunda, üreticilerin ekonomik azot kullanım düzeyleri ile; üreticinin eğitim durumu, ailedeki otorite durumu, kitle haberleşme araçları kullanım düzeyi, tarımsal yayım elemanları ile ilişki düzeyi, toprak analizi yaptırma durumu ve ihtisaslaşma düzeyleri arasında bağımlılık olduğu belirlenmiştir. İncelenen işletmelerde ekonomik azot kullanım düzeylerine göre oluşturulan gruplar arasında; tarım ürünleri yıllık satış tutarı ortalamaları ve toplam brüt üretim değeri ortalamaları bakımından gruplar arasında farklılık olduğu belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler : Ekonomik Gübre Kullanım Düzeyi, Khi-kare Testi, Varyans Analizi, Tokat- Kazova.