Türkiye`de 1980 sonrası dönemde buğdayda uygulanan üretim politikalarının değerlendirilmesi

Abstract

ÖZET TÜRKİYE'DE 1980 SONRASI DÖNEMDE BUĞDAYDA UYGULANAN ÜRETİM POLİTİKALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ Senem AKTAŞ Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi 2002, 197 Sayfa Danışman: Yrd. Doç. Dr. Halil KKELASLAN Jüri : Prof. Dr. A.Zafer GÜRLER Jüri : Yrd. Doç. Dr. Halil KIZILASLAN Jüri : Yrd. Doç. Dr. Fatih Coşkun ERTAŞ Bu çalışmada, Türkiye'de ve Dünya' daki tahıl üretim durumu belirtilmiştir. Araştırma konusu buğday ürünü olarak seçilmiştir. Dünyada ve Türkiye'de buğday ürününe ilişkin ekim alanı, üretim miktarı, verim, ihracat, ithalat değerlerine ve fiyat seyirlerine yer verilmiştir. Araştırmada Avrupa Birliği ve OECD Ülkeleri ile karşılaştırmalara yer verilerek uygulanan destekleme politikaları değerlendirilmiştir. Türkiye'de buğday ürününe ait üretim ve tüketime ilişkin bilgiler açıklanmış, üretimi, kaliteyi ve verimi etkileyen faktörler üzerinde durulmuş, bunlara ilişkin sorunlara ayrıca da tüketim ile pazarlama sorunlarına değinilmiş,fiyatlar ve sübvansiyonlara yer verilerek buğday ve çeşitli girdi pariteleri açıklanmış ve baza öneriler sunulmuştur. Çalışmada daha sonra Türkiye'de Cumhuriyet döneminden itibaren uygulanan destekleme politikalarına kısaca değinilmiş ve tahıllarda özellikle de buğday ürününde kullanılan destekleme sistemleri açıklanmış ve destekleme alımları kapsamında Toprak Mahsulleri Ofisinin fiyatlandırmalarına yer verilmiştir. Alternatif destekleme politikaları belirtilerek özellikle Doğrudan Gelir Desteği sisteminin uygulamaları açıklanmıştır. Bu sistemin diğer sistemler tamamen kaldırılarak uygulamaya geçilmesi durumunda olumlu ve olumsuz sonuçlarına yer verilmiştir. Araştırma sonucuna göre; buğday üretim politikaları hazırlanırken üretimi, kaliteyi, verimi, pazarlamayı ve çiftçi gelirlerini iyileştirmede yeterli olunamadığı belirlenmiştir. Tarımsal faaliyetin ve tarım ürünlerinin özellikleriyle ilişkili olarak tarımsal ürün fiyatları istikrarsızlık göstermekte ve tarım dışı malların fiyatlarına göre düşük düzeyde oluşmaktadır. Tarımsal gelirlerin de tarım dışı faaliyetlere göre düşük düzeyde oluşmasına neden olan bu yapı, tarımsal ve ekonomik gelişmeyi olumsuz etkileyen bir etken olmaktadır. Uygulanan fiyat sistemi ve yapılan desteklemeler üreticilerin teknik ve sosyo-ekonomik gelişimini sağlayamadığı gibi tüketiciler ve tarıma dayalı sanayi içinde hem uygun fiyat hem de kaliteli mal temini konusundaki sorunları gidermede yetersiz kalmıştır. Gelinen noktada mevcut destekleme politikaları kamuya yüksek maliyet getirirken, üretici, sanayici ve tüketici de bu politikalardan memnun değildir. Diğer yandan izlenen politikaların etkin ve verimli olmaması sektörün ekonomik olmasını engellemektedir. Koordine yapılamayan ve birbirinden kopuk yürütülen bu uygulama, destek ve teşvikleri verimli kılmamaktadır. Bu doğrultuda çeşitli iyileştirme çalışmalarına yer verilerek uzun dönem içinde hem tarımsal üretimin hem de bu konudaki politik uygulamaların etkin hale getirilebileceği belirtilmiştir. Anahtar Kelimeler: Buğday Üretim Durumu, Tarımsal Destekleme Politikaları, Alternatif Destekleme Politikaları

Ill ABSTRACT Evaluation of Wheat Production Policy after 1980's in Turkey Senem AKTAŞ Gaziosmanpaşa University Institute of Applied Science Department of Agricultural Economics Master Thesis 2002, 197 Pages Supervisor : Asst. Prof. Dr. Halil KIZILASLAN Jury : Prof. Dr. A. Zafer GÜRLER Jury : Asst. Prof. Dr. Halil KIZILASLAN Jury : Asst. Prof. Dr. Fatih Coşkun ERTAŞ In this study, grain production statuses in Turkey and in the world were determined. The research topic was chosen for wheat. Area of planting amounts of yield, productivity import-export values, and price trend of wheat crop in Turkey and in the world given in this study. In this research supporting policies applied in the European Community and O.E.C.D. countries have been compared. Information about production and consumption of wheat crop in Turkey were given, factors effecting the production quality, and yield were mentioned and questions related to them and in addition consumption and marketing questions were also mentioned. Price and subventions were also given and wheat and its various input parities were explained and some suggestions were given.IV In addition applied agricultural pollicies after establishing Republic of Turkey has been mentioned and used supporting systems for grains especially for wheat has been explained and prices given as supporting purchases by TMO (Crop Office) have been given. Especially, application of direct income supporting Systems has been explained by indicating alternative supporting policies. Negative and positive results of these systems when it is applied by abolishing the other systems have also been indicated. According to research result, while wheat production policies has been prepared, production, quality, productivity, marketing and farmer income criterions were not taken in to consideration or they were not sufficient. Agricultural product prices -related to agricultural activities and agricultural product attributes- have been unstable and lower than the other non-agricultural sector products. This structure also makes agricultural income lower than the non- agricultural incomes. That's why, agricultural and economic development have also been effect negatively from this structure. Applied price system and supports neither develops agricultural producers technically, socially, and economically nor solves consumers and agricultural industry price and quality problems. At this point, producer, industrialist and consumer are not satisfied from existing supporting policies while it costs too much for the public. On the other hand, sector is not becoming economical because of non-effective and non-productive policies. Uncoordinated and broken off applications, conducted, make this support and encouragement unproductive. In this study, it is mentioned how to activate agricultural production and its applied policies' being implied in a long term by giving place to several reforms. Key Words : Wheat Production Statuses, Agricultural Supporting Policies, Alternative Supporting Policies.