Türkiye tarımında destekleme alımı ve fark ödeme sisteminin refah etkilerinin analizi

Abstract

ÖZET TÜRKİYE TARIMINDA DESTEKLEME ALIMI VE FARK ÖDEME SİSTEMİNİN REFAH ETKİLERİNİN ANALİZİ Hasan AKÇA Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı Doktora Tezi 2003, 130 Sayfa Danışman : Prof. Dr. Kemal ESENGÜN Jüri : Prof. Dr. Gülcan ERAKTAN : Prof. Dr. Kemal ESENGÜN : Prof. Dr. A. Zafer GÜRLER : Prof. Dr. Osman KARKACIER : Doç. Dr. Fahri YAVUZ Son yıllarda, Türkiye'de uygulanan destekleme alımlarının Türk tarımının sorunlarının çözümünde yetersiz kaldığı ve etkinsizliğe neden olduğu hakkında ortak bir kanı vardır. Bu nedenle, tarım politikası amaçlarına ulaşmak için destekleme alımları yerine fark ödeme sistemi gibi alternatif destekleme politikaları tavsiye edilmektedir. Bu çalışmanın amacı; destekleme alımları ve fark ödeme sisteminin bütçe yükü, üretim, tüketim ve dış ticaret üzerine olumlu veya olumsuz yönde etkilerini, üretici kazanç/kaybı, tüketici kazanç/kaybı, net toplumsal refah açılarından karşılaştırmaktır. Çalışmada buğday, findik, şekerpancarı/şeker, tütün, ayçiçeği ve pamuk örnek ürün olarak seçilmiş ve 2000 yılı veya 2000/2001 üretim dönemi incelenen ürünler için temel yıl olarak kabul edilmiştir. Klasik refah analizlerinde Kısmi Denge Modeli kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre; eğer bütçe yükü dikkate alınırsa destekleme alınılan fark ödeme sistemine tercih edilebilir, buna karşılık, net sosyal refah açısından fark ödeme sisteminin daha avantajlı olduğu söylenebilir. Üretim kotasıyla birlikte destekleme alımı veya fark ödeme sistemi uygulanması durumunda; net sosyal refah önemli ölçüde artmaktadır. Anahtar Kelimeler: Destekleme Alımları, Fark Ödeme Sistemi, Klasik Refah Analizi, Buğday, Fındık, Şekerpancarı, Tütün, Ayçiçeği, Pamuk, Türkiye.

ABSTRACT ANALYSIS OF WELFARE EFFECTS OF SUPPORT PURCHASE AND DEFICIENCY PAYMENT IN TURKEY'S AGRICULTURE Hasan AKCA Gaziosmanpaşa University Graduate School Of Natural and Applied Sciences Department of Agricultural Economics PhD Thesis 2002, 130 pages Supervisor : Prof. Dr. Kemal ESENGÜN Jury : Prof. Dr. Gülcan ERAKTAN Prof. Dr. Kemal ESENGÜN Prof. Dr. A. Zafer GÜRLER Prof. Dr. Osman KARKACIER Assoc. Prof. Dr. Fahri YAVUZ In recent years, there is a common idea that support purchases applied in Turkey are inadequate to solve the problems of Turkey's agriculture and cause ineffiency. Therefore, It is proposed that alternative support policy tools such as deficiency payments instead of support purchases are more adequate in order to reach agricultural policy aims. The aim of the study was to compare supporting purchases with deficiency payments from point of view of budget cost, positive or negative effects on production, consumption and foreign trade, producer gain/loss, consumer gain/loss, net social welfare. The analyses were conducted for wheat, hazelnut, sugarbeet, tobacco, sunflower, and cotton by utilising the data for the year 2000 or the production period of 2000/2001 as base year. Partial Equilibrium Model was used in Classic Welfare Analyses. According to the research findings, it can be said that supporting purchases can be prefered to deficiency payments if budget cost is considered. On the other hand, deficiency payments have more advantage than supporting purchases in terms of net social welfare. Application of production control with support purchases or deficiency payment causes a huge increase in net social welfare. Key Words: Support Purchases, Deficiency Payment, Classic Welfare Analysis, Wheat, Hazelnut, Sugarbeet, Tobacco, Sunflower, Cotton, Turkey.