Stock exchangers as international organizations and İstanbul Stock Exchange

Abstract

Ill ÖZET Menkul kıymet borsaları tedavülde bulunan menkul kıymetlere ikincil piyasa oluştumakta ve likidite sağlamaktadır. Böylece firmaların yeni menkul kıymet ihraç etmelerini ve yatırımcıların likit, güvenli ve şeffaf ikincil pazarı olan bu menkul kıymetleri satın almalarını teşvik etmektedir. Bu yolla, firmalar yeni yatırımlarını finanse etmekte, yatırımcılar da fazla fonlarını verimli alanlarda kullanmaktadırlar. Borsalar kendi ülke sınırlarını aşarak uluslararası kuruluşlar haline gelmişlerdir. İletişim ve bilgisayar teknolojisindeki gelişmeler fiziksel uzaklığı ululararası işlemlerin yapılmasına engel olmaktan çıkarmıştır. Yatırımcılar artık evlerinden bile dünyanın herhangi bir yerindeki menkul kıymet piyasasını takip edebilir hale gelmiştir. Amerika'da SEC ( Securities and Exchange Commision), bu gelişmeler neticesinde internet üzerinden yapılabilecek sermaye piyasası işlemlerini düzenlemek durumunda kalmıştır. Bunun yanında ülkeler yabancı yatırımların önemini farketmiş ve borsalarını yabancılara daha açık hale getirmişlerdir. Yatırımcılar da yüksek getiri elde etmek ve portföylerini çeşitlendirmek için yabancı piyasalara yönelmişlerdir. Firmalar ise menkul kıymetlerinin daha yüksek fiyattan işlem görmesini sağlamak, yatırımcı tabanlarını genişletmek,uluslararası piyasalarda tanınmak ve böylece rakiplerine karşı avantaj sağlamak için yabancı ülke borsalarında menkul değerlerinin işlem görmesini istemektedirler. Borsaların uluslararasılaşması rekabeti artırmıştır. Bunun neticesinde borsalar arası işbirliği ve entegrasyon yaygınlaşmıştır. Yatırımcıların ve ihraçcıların taleplerini dikkate alan yenilikler getirilmiştir. Bir çok borsa küçük ve orta ölçekli firmalar için yeni piyasalar kurmakta ve böylece yatırımcılara yeni alternatif yatırım araçları sunulmaktadır. 1986 yılında faaliyete başlayan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (IMKB) çok dinamik gelişen bir piyasadır. Kurulduğundan bu yana önemli gelişmeler sergilemiş veIV yüksek getiri sunan likit bir piyasa haline gelmiştir. 1996 yılında dünyada en fazla kazandıran 12. ve 1997 yılında 4. borsa olmuştur1. İMKB yabancılara oldukça açık bir borsadır. 32 Nolu kararın çıkması ile yabancılar 1989 yılından itibaren IMKB'de yatırım yapmaktadırlar. Ayrıca, üyesi olarak faaliyet gösteren yabancı kurumlara da sahiptir. Yabancı menkul kıymetlerin işlem görmesini sağlayan uluslararası pazarın kurulmasıyla her yönü ile yabancılara açık hale gelmiştir. Yabancı yatırımcıların borsanın gelişmesine önemli katkıları olmuştur. Piyasadaki yetersiz yerli bireysel ve kurumsal yatırımcı talebini telafi etmişler, hisse senedlerinin yarısına sahip olmalarına rağmen işlem hacminden oldukça düşük pay alarak fiyat dalgalanmalarını düşürücü rol oynamışlardır. Ayrıca yeni ihraçların yapıldığı birincil piyasada aktif olmuşlar, böylece firmalara yeni yatırımlarının finansmanda fon sağlamışlardır. Yabancı yatırımcılarının piyasamızda yüksek paya sahip olmalarının dezavantajları da yaşanmaktadır. Piyasamız yabancıların aldığı kararlara çok duyarlı hale gelmiş, piyasasının trendini yabancılar belirler hale gelmiştir. Güneydoğu Asya krizinden sonra oluşan olumsuz havadan IMKB gecikmeli olarak oldukça çok etkilenmiştir. IMKB bünyesinde kurulan serbest bölge statüsünde faaliyet gösteren uluslararası pazarın İMKB'nin uluslararasılaşmasına önemli katkıları olmuştur. Bu pazarda yabancı hisse senedi, borçlanma senedleri ve yatırım fonu katılma belgeleri işlem görebilmektedir. Vadeli işlemler piyasasının da faaliyete geçmesiyle uluslararası boyutunun artacağı beklenmektedir. 1 International Finance Corporation (IFC),Emerging Markets Factbook, 1997; IFC Factbook,1998. s. 14. Sıralama yabancı yatırımcıların yatırım yapabildikleri hissesenedlerini içeren her ülke için bir endex oluşturularak hesaplanmıştır. Çünkü bazı ülkelerde yabancılar her hisse senedini alamamaktadırlar. Getiri hesabı içinde sermaye'kazançlan dışında temettü gelirleri de dahil edilmiştir.

ABSTRACT Stock exchanges form secondary markets for the outstanding securities and provide liquidity. Thus, they encourage corporations to issue and investors to purchase new securities, which have liquid, secure and transparent secondary market, in the primary market. By this way, corporations finance their new, and investors use their surplus funds efficiently. Stock exchanges have outgrown the borders of their domestic countries and become international organizations. Physical remoteness is no longer a barrier for the international transactions due to the rapid developments in telecommunication and computer technology. Investors can now follow the trends in securities market in any part of the world. In the US, SEC (Securities and Exchange Commission) needed to regulate the capital market transactions that can be executed through Internet as a result of these developments. Besides, countries recognized the importance of foreign investments and opened their markets more to the foreigners. Investors have been concerned more with the foreign markets to gain higher returns and to diversify their portfolios. Corporations have been willing to be listed on foreign exchanges in order to obtain higher prices for their securities, to broaden their shareholderbases, to have international recognition and to take advantage against their competitors. Internationalization has increased the competition among stock exchanges. Cooperation and integration among stock exchanges became widespread. Besides, novelties have been implemented by considering the demands of investors and the issuers. Many stock exchanges established markets for small and medium sized companies. Moreover, investors are offered more investment alternatives. Istanbul Stock Exchange (ISE), which began to operate in 1986, is a very dynamic emerging market. It has exhibited important progresses since it was established and became a very liquid market, which offers high return to the investors. In 1996, ISEwas the twelfth and in 1997 the fourth stock exchange where investors gained the highest return in the world. l ISE is a very open market for foreigners. It has had foreign institutions operating within it. Foreigners are allowed to invest in ISE since 1989 with the enactment of Decree No. 32. With the initiation of international market, which enables foreign securities to be traded, it became an open market for foreign participants in all respects. Foreign investors have had considerable contributions to the development of ISE. They offset the inadequate demand of local individual and institutional investors. As their share in total trading volume is very low in comparison with the local investors although they hold about the half of the equities, they have stabilization effect on the price fluctuations. Besides, they are very active in the primary market where the new securities are issued and thus, they provide funds to the corporations to finance their new investments. High share of foreign investors in the total investments has drawbacks as well. The market has become very sensitive to the foreigners' decision. Foreigners began to determine the market trend. We witnessed this after the crisis of South East Asian countries. The market has been effected very deeply by the negative trends in the foreign markets. International market, which is operating in a free zone environment within ISE, has had important contributions to the internationalization of ISE. In this market, depository receipts of foreign shares and foreign mutual funds participation certificates, foreign debt securities can be traded. When the transactions of futures market begin, international dimension of ISE is expected to increase. 'international Finance Corporation. Emerging Markets Factbook. 1997, p.14; IFC Factbook, 1998, p. 14. The returns of exchanges are ranked according to the indices which are calculated for each country by considering the shares that foreign investors can purchase. Because in some countries foreign investors are not allowed to some shares. The returns include the dividends.