İshâk Ata`nın Hadîkatü`l-Arifîn isimli eseri ve tahlili

Abstract

Hâce İshâk, XIV. yüzyılda yaşamış bir Yesevi şeyhidir. Kazıgurtlu olan şeyh, İspîcâb'da uzun bir süre kalmış ve halkı irşad ile meşgul olmuştur. Babası, Zengî Ata silsilesinden gelen ve müellifin eseri olan Hadîkatü'l-Ârifînde meşâyıh-ı Türkistân olarak nitelendirilen ve kerametleriyle tanınan Yesevi şeyhi İsmâîl Ata'dır. Hadîkatü'l-Ârifîn, İsmâîl Ata'nın menkıbelerini ve kerametlerini anlatan, muhtelif konulardaki sözlerine yer veren, birçok peygamber kıssası ve sufi menkıbesi içeren mensur bir tasavvufi eserdir. Sekiz nüshası tesbit edilen eserin bu çalışmada esas alınan nüshası, Özbekistan Fenler Akademisi Biruni Şarkiyat Enstitüsü Kütüphanesinin 11838 numaralı kaydında bulunmaktadır. 131 varaktan oluşan nüshanın müstensihi bilinmemektedir. İstinsah tarihi, 1259 olarak gösterilen nüsha, nestalik ile yazılmıştır. Eser on beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde ruhlar, ikinci bölümde ameller, üçüncü bölümde şeyh(lik), dördüncü bölümde mürid(lik), beşinci bölümde zikir, altıncı bölümde semâ (işitme), yedinci bölümde hizmet, sekizinci bölümde irade, dokuzuncu bölümde tasavvuf, onuncu bölümde muhabbet, on birinci bölümde marifet, on ikinci bölümde ibadet, on üçüncü bölümde gereksiz şeyleri terk etme, on dördüncü bölümde makamlar, on beşinci bölümde bayram gecelerini idrak etme anlatılmıştır. Müellif, muhtelif konulardaki görüşlerini açıklarken ayet ve hadislere başvurmuştur. Bunların yanında Hanefi mezhebine ait çok sayıda eserin de ismini zikrederek beslendiği kaynakları bizlere göstermiştir. Eserin dili, Çağataycadır. Eser, hem Yesevilik geleneğinin eski eserlerinden olması ve Yesevi meşayihine dair ayrıntılı bilgiler vermesi bakımından hem de Çağataycanın ilk dönemine ışık tutması bakımından önemli bir eserdir.

Ishak Hodja is a Yesevi sheik who lived in 14th century. Sheik from Kazıgurt, stayed in Ispicap and he was busy with guidance of public. His father was Yesevi sheik Ismail Ata who comes from progeny of Zengi Ata and named meşâyıh-ı Türkistân in the opus of writer and known with his miracles. Hadîkatü?l-Ârifîn is an sufistic opus that narrates Ismail Ataés epics and miracles, allegations about varios subject, involves many anecdots of prohets and sufi epics.In this work the main copy of the opus that ascertained eight copy is the copy that exist in the 11838 numbered entry in the Library of Ozbekistan science academy Biruni Şarkiyat Instutıon. The mimeograph of the copy that is formed as 131 leaf is known. The copy that the date of the istinsah shown as 1259 was written as nestalik. The opus is formed from fifteen parts ın the frst part the soul, in the second one the deeds, in the third part , the sheikdom, in the forth part, the discipleship, in the fifth part, the allusion, in the sixth part heaven, in the seventh part the task, in the eightth part the behest, in the ninth part the mysticism, in the tenth part the endearment, in the eleventh part the acquirement, in the twelth part the devotion, in the thirteenth part the storm off unnecessary things, in the fourteenth part the authorities, and in the fifteenth part the digestion to the night of a religious festival has been narrated. The author has consulted to verse and hadith while explaining their vision about various subject. Besides these, he has also showed us the source he used by making mention of the name of many opus that belongs to Hanefi cult. The language of the opus is Chagatai language. The opus is an important opus because of both being the earlir opus of Yesevi traditon and giving detailed information about the Yesevi messiah and lihgt the way of the first term of the Chagatai language.