Jalili household in Ottoman Mosul, 1726-1834

Abstract

Osmanlı Musul'unda Celili Hanedanı, 1726-1834Bu çalışmada 1726-1834 yılları arasında Musul'da valilik yapmış Celili ailesinin siyasi, ekonomik ve kültürel faaliyetleri anlatılmaktadır. Celili ailesinin mensupları yaklaşık olarak bir asır Musul'da aralıklar ile valilik yapmıştır. Celili ailesi 18. yüzyıldaki Osmanlı-İran savaşlarında Osmanlı ordusunun iaşesini sağlama görevini başarıyla yürütmüştür. 1726 yılında Celili İsmail Paşa'nın Musul ve çevresinin mukataalarını almasıyla valilik makamını da almıştır. Celili ailesi Nadir Şah'ın 1743 yılında Musul'u kuşatması sırasında Hacı Hüseyin Paşa'nın şehri kahramanca savunması ile ön plana çıkmıştır. Böylece Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı bir hanedan ortaya çıkmıştı. Musul Celili ailesi döneminde Osmanlı ve Moğol öncesi Irak-Arap çizgisine dönmüş ve kültürel anlamda gelişmiştir. Celili ailesi şehirde vakıflar kurmuş, bir çok cami ve medrese yaptırarak Musul'un fiziki yapısını değiştirmiştir. Ayrıca bu dönemde Musullu bir çok şair ve edip yetişmiştir. Celili haneleri arasında Musul'da egemen olmak için hizipleşmeler olmuştur. Aileler arasındaki çatışmalarda Bağdat valileri şehirde valilik makamını elinde bulunduran ve daha güçlü olan Hüseyin Paşa'nın sülalesine karşı diğer Celili ailelerini desteklemiştir. Celili ailesi arasındaki çatışmalar zamanla ailenin gücünün zayıflamasına sebep olmuştur. Ayrıca son Celili valisi olan Yahya Paşa döneminde şehirde valiye karşı ayaklanmalar olmuş, Yahya Paşa ile Bağdat valisi Davut Paşa arasında da anlaşmazlıklar meydana gelmiştir. II. Mahmut'un (1808-1839) merkeziyetçi politikaları çerçevesinde Celili ailesinin Musul'daki yönetimine 1834 yılında son verilmiştir.Anahtar Kelimeler: Celili, Musul, Irak, Osmanlı

Jalili Household in Ottoman Mosul, 1726-1834This study covers the period between 1726 and 1834, and concentrates on the cultural, economic and political activities of the Jalili family, which held the post of governorship at Mosul. With intervals, Jalili family members served as the governors of Mosul for more than a century. They served the Ottoman central administration by provisioning the Ottoman army with food supplies and providing for the needs of the army. Jalili İsmail Pasha gained the governorship of Mosul by taking the mukataas around Mosul in 1726. The family came to the fore when Mosul was besieged by Iran and Jalili Hüseyin Pasha defended the city successfully against Nadir Shah in 1743. Thus, a new dynasty loyal to the Ottoman Empire emerged. During their period under the sovereignty of Ottomans, Mosul not only developed culturally, but also returned to the Iraqi-Arab and pre-Mongol period. The Jalili family established pious foundations (vakıfs) and contributed to the physical structure of Mosul, by constructing many mosques and madrasas. In addition, in this period, many poets and writers had grown up in Mosul. Between the factions of the Jalili family there appeared antagonism for dominance in provincial politics. The Mamluks in Baghdad had stood against the more powerful family of Hüseyin Pasha holding the office of governor in the city, causing conflicts between families. Conflicts between the members of the Jalili household caused the weakening of the family. Furthermore, during the governorship of Yahya Pasha, who was the last Jalili governor, there were rebellions against the governor and disputes emerged between Yahya Pasha and the governor of Baghdad, Davut Pasha. In accordance with the centralization policy of Mahmud II, the administration of the Jalili family in Mosul came to an end in 1834.Keywords: Jalili family, Mosul, Iraq, Ottoman Empireiv