Cosmogenic dating of glacial landforms on Akdağ (Western taurus) and impact on contemporary human activities

Abstract

Akdeniz'in doğusunda bulunan bölgeler günümüz öncesine ait buzullaşmaların ve iklimlerin hakkında bilgiler sunmaktadır. Bölgede bulunan güncel buzullaşma bölgelerinde yürütülen beşeri faaliyetler de çalışma alanında aktif bir şekilde yürütülmektedir. Çalışmanın amacı bölgedeki eski buzullaşmaların dağılımını, kozmojenik yüzeylenme yaşlarını belirlemek ve bu bölgedeki güncel beşeri faaliyetleri incelemektir. Amaca yönelik olarak Türkiye'nin güneybatısında bulunan Akdağ (36.54?K, 29.57?D, 3016 m) seçilmiştir. Arazi çalışması sırasında kozmojenik Cl-36 tarihlendirme yöntemine uygun olarak, moren bloklarından 41 adet kayaç örneği alınmıştır. Ayrıca, arazi çalışması sırasında bölgede bulunan üç buzul vadisinin haritası hazırlanmıştır. Araziden alınan örnekler Fatih Üniversitesi?nde bulunan Kozmo-Lab'da hazırlanarak, izotop oranları Fransa'da bulunan CNRS-ASTER Hızlandırıcılı Kütle Spektometresi'nde ölçülmüştür. Analiz sonucunda Akdağ'daki buzulların yaklaşık olarak 6 km uzunluğa ulaştıkları tespit edilmiştir. Son Buzul Maksimumu (LGM, günümüzden 21 bin yıl önce) sırasında depolanan morenlerin deniz seviyesinden yüksekliği 2000-2200 metre arasında bulunmaktadır. Kozmojenik tarihlendirme yöntemi kullanılarak bölgede ölçülen LGM morenlerinin yaşları 23.3±0.7 bin yıl ile 20.4±0.8 bin yıl arasında değişmektedir. Ayrıca, çalışma alanında Son Maksimum Buzullaşma dönemi öncesine (37.9 bin yıl) ve sonrasına (17.2 bin yıl) ait buzullarında varlığı saptanmıştır. Elde edilen sonuçlar Akdağ'ın çevresinde bulunan diğer dağlarla ve ülkemizin ve Avrupa'nın diğer bölgeleri ile tutarlılık göstermektedir. Ayrıca çalışmada Akdağ'da bulunan yaylacılık faaliyetleri incelenmiştir. Bu amaçla, anket ve mülakat çalışmaları yapılmıştır. Anket ve mülakatlar dört farklı yayla yerleşim yerlerin toplam otuz bir hanede gerçekleştirilmiştir. Uygulanan anketler ve mülakatlar sonucunda yaylacıların hayvancılık, arıcılık ve dinlenme amacıyla yayla yerleşim alanlarını çıktıkları belirlenmiştir. Yayladaki insanların problemlerini ve yayla hayatını kayıt altına almak amacıyla gerçekleştirilen bu çalışmanın, bölgede yaşanan problemleri ortaya çıkarmasında katkı sağladığı düşünülmektedir.Anahtar Kelimeler: Kozmojenik Yüzey Yaşlandırma, Yaylacılık, Batı Toroslar, Akdağ, Buzul, Moren

The Eastern Mediterranean region provide significant information on glaciations and climates of the Quaternary. The aim of the study is to determine the distribution of glaciations, its cosmogenic surface exposure ages of glacial deposits exposed on Akdağ (Southwestern Turkey). I also analyzed the present human activities in the region. Akdağ (36.54?N, 29.57?E, 3016 m) is located at the southwest corner of Turkey, very close to the Mediterranean. During the field trips to the study area, 41 rock samples were collected from the moraine deposits in order to calculate the cosmogenic Cl-36 ages of the moraines in three glacier valleys. The samples were made prepared at Kozmo-Lab located at the Fatih University, Istanbul, Turkey and their isotopic ratios was measured at CNRS-ASTER Accelerator Mass Spectrometer in France. Results showed that the glaciers in Akdağ reached the maximum length of 6 km from their cirques during the Last Glacial Maximum (LGM, about 21 ka: thousand years ago). The moraines from where the samples were collected were at the altitudes between 2000-2200 meters above the sea level. The ages of moraines are in between 23.3±0.7 ka and 20.4±0.8 ka. Furthermore, pre-LGM glaciers were also determined for the first time in Turkish mountains. Their age results gave about 37.9 ka. Late Glacial moraine deposits were found to be 17.2 ka in the field of study. Dating results show consistency with the mountains in Turkey as well as in other parts of Europe. Transhumance activities in Akdağ were also analyzed with survey and interview methods. The surveys and interviews were carried out in thirty one families at four different plateau settlements (yayla). According to the results, the transhumant people migrate to the yayla settlement during summer months for the purposes of livestock, beekeeping and relaxation. This study attempted to find out the problems of the people at Akdağ and tried to propose solutions to the problems prevalent in the region.Key words: Cosmogenic Exposure Dating, Transhumance, The Western Taurus, Akdağ, Glacier, Moraine