Bâbur`un hatıratında geçen insan yapımı nesne adları ve bunların Türk dili açısından değerlendirilmesi

Abstract

Bâburnâme yalnız Bâburluların hâkimiyet sağladığı topraklarda kalan bir hatırat kitabı değil, bütün dünyada kabul ve taktir görmüş, Türk edebiyatında örneği yok denecek kadar az görülebilen bu yapıt; tarih, seyahatname, hatırat ve de günlük özelliklerine sahip otobiyografi tarzında yazılmış bir eserdir. Hatıratın, onbeşinci yüzyıl sonu ile onaltıncı yüzyıl başlarında Orta Asya, Hindistan, Afganistan hakkında son derece mühim bilgi kaynağı olmasının yanında, bir padişaha ait olması da bu eşsiz eserin önemini bir kat daha arttırır. Hatırata dair Çağatayca metinden ilk tercüme ise İlminski?nin onu 1857?de basmasından sonra 1871?de Pavet de Courteille tarafından gerçekleştirilir. Ardından Beveridge 1905?te iki büyük cilt halinde eserin çevirisini yayınlamıştır. Yapıt, Türkiye Türkçesine ilk kez R. Rahmeti Arat tarafından 1943-46 yılları arasında iki cilt halinde tercüme edilmiştir. Bu safhadan sonra eser hakkında pek çok çalışma yapılarak Fars, Fransız, Alman, Latin, Felemenk, İngiliz, Japon, Rus, Urdu ve Hint dillerine tercümesi yapılmıştır.Çalışmamızı W. M. Thackston?ın 1993 yılında yayınladığı Bâburnâma adlı eserinin kelime indeksinde geçen insan yapımı nesne adları taranmış, kelimelerin geçtiği örnek metinlere yer verilmiş, ayrıca insan yapımı nesne adlarının diğer tarihî ve çağdaş Türk lehçelerindeki durumlarının incelemesi yapılmıştır.Çalışmamızı hazırlarken çok sayıda eser ve sözlükten yararlanılmıştır. Bu sebeple Bâburnâme?deki insan yapımı nesneler konuya ilgi duyan araştırmacılar için önem taşımaktadır. Bu çalışmada Çağatay Türkçesi eserlerinden biri olan Bâbur?un hatıratında yer alan insan yapımı nesne adları üzerinde durulacaktır.Anahtar Kelimeler: Zahîrü?d-dîn Muhammed Bâbur, Bâburnâme, Çağatay Türkçesi.

Baburnama is not only a memoir book that lands under Babur?s dominion and it is also appreciated all over the world. This work can be seen little or no sample in the Turkish literature and it has written like an autobiography which included history, travelogue, memoir and diary. Memoir is an extremely important source of information about Central Asia, India, and Afghanistan by the end of the fifteenth century, in the early sixteenth century. At the same time being written of this work by Sultan is increases its importance.The memoires?s first translation from Chagatai language text has been translated by Ilmınsky. After the publication of this work from llmınsky?s translation, Pavet de Courteille has translated the work again. Then, in 1905, Beveridge has published a translation of the work into two big hardcovers. This work has been translated from Chagatai language to Turkey Turkish language by R. Rahmeti Arat between 1943-46 in two big hardcovers. After that phase, lots of studies has done and has translated in Persian, French, German, Latin, Dutch, English, Japanese, Russian, Urdu and Indian Languages.Preparing this study, man-made object names in the W. M. Thackston?s publishing in 1993 Baburnama?s word index has been searched, it has taken placed sample text which include the vocabularies and also a man-made object names were examined by other historical and contemporary status of Turkish dialects.In this study, it has benefited from numerous works and dictionaries during its preperation. For this reason hand made objects, in the Baburnama, are important for researchers who is interested in this subject. At this work it will be focused on the man-made object names that included in Babur?s memoire which is one of Chagatai Turkish?s work.Keywords: Zahîrü?d-dîn Muhammed Bâbur, Bâburnâme, Chagatay Turkish.