XX. yüzyılda Bosna Hersek`te tasavvufi şahsiyetler ve etkinlikleri

Abstract

Bu tez, XX. YÜZYILDA BOSNA HERSEK'TE TASAVVUFȊ ŞAHSİYETLERVE ETKİNLİKLERİ başlığı altında II. yüzyılda Bosna Hersek'te İslâm'ın muhafazaedilmesinde şeyhlerin rollerini araştırmayı gaye edinmiştir. Tarihsel veriler ve olaylarışığında, II. yüzyıl Bosna Hersek müslümanları için çok zor ve işkence dolu bir dönemolarak kabul edilmektedir. Tarihte Osmanlı dönemi boyunca şeyhlerin etkilerinin vegörevlerinin aksine, bir önceki yüzyılın doksanlı yıllarına kadar Bosna iktidarı gayr-imüslimlerden oluşmuştur. Osmanlıların Bosna'dan ayrılışından sonraki dönemde deşeyhlerin etkilerini araştırmak bu tezin ana amacıdır. Araştırmanın ilk kısmında kısacaİslâm'ın Bosna Hersek'e gelişinden ve II. yüzyılda Bosna Hersek'te din-siyasetilişkisinden bahsedilmiştir. Araştırmanın ikinci kısmında ise şeyh olduklarından eminolunan dört şeyhten bahsedilmiştir; bu şeyhler vefat sırasına göre kronolojik olarak ŞeyhHacı Hâfız Hüsnü Efendî Nûmânâgiç, Şeyh Şâkir Efendî Sikiriç, Şeyh Hacı FeyzullahEfendî Hacibayriç ve Şeyh Hacı Mustafâ Efendî Çoliç'tir. Son bölümde ise iki âlimin yanısıra mutasavvıf olan fakat şeyh olduklarından tam emin olunamayan iki zat olan HacıMehmed Cemâluddin Efendî Çauşeviç ve Hacı Hâfız Hâlid Efendî Hacimuliç'tenbahsedilmiştir. Hayatları boyunca farklı kurumların başında olduklarından ve farklıgörevler üstlendiklerinden dolayı onların İslâm'ın muhafaza edilmesindeki faaliyet veetkinlik alanları farklılık göstermektedir. Ayrıca, çalışmada tasavvufun ve tarîkatların,Bosna Hersek müslümanlarının kimliğinin ayrılmaz bir parçası olduğu gösterilmeyeçalışılmıştır.

The aim of this thesis entitled `Sheikhs of 20th Century Bosnia and Herzegovina:Their Lives and Activities`, is to research the role of six important sheikhs in preservingIslam in 20th century Bosnia and Herzegovina. It is well – known that the 20th century wasa difficult period in the history of Bosnian Muslims. While sheikhs had occupied importantroles and had influence during the Ottoman era, we want to investigate to what extentsheikhs continued to be influential in the post – Ottoman period, a time of non – Muslimrule. In the first part of this thesis we give a short overview of the arrival of Islam to Bosniaas well as some data on the socio – political situation in Bosnia during the 20th century.The second part discusses four unanimously accepted and recognized sheikhs. They are,chronologically arranged according to the year of their deaths: seikh Husni Numanagić,prof. dr. sheikh Šakir Sikirić, seikh Fejzullah Hadžibajrić and seikh Mustafa Čolić. In thethird section we discuss two scholars for who we cannot claim with certainty to be sheikhs,but who were at least salient Sufis: Mehmed Džemaluddin Čaušević and HalidHadžimulić. As they had different occupations and responsibilities during their lives sowere their areas of activities in preserving Islam diverse.