İmam Birgivî`nin ed-Dürrü`l-Yetîm adlı risâlesi (İnceleme ve tahkik)

Abstract

Bu çalışma, Osmanlının altın çağında yetişen ve o dönemin en seçkin âlimlerinden biri olan, İmam Birgivî'nin (929/1523-981/1573) tecvîde dâir 974/1566 yılında yazdığı `ed-Dürrü'l-Yetîm` adlı eserinin inceleme ve tahkikidir.Birgivî, bir kaç sayfadan oluşan bu küçük risâlesinin girizgâhına alışılmışın dışında beliğ duâ lafızlarıyla ve tecvîdin tarifiyle başlamaktadır.Birgivî, bu risâleyi tertip ederken önce harflerin mahreçlerini belirtip, harflerin lâzimî ve ârizî sıfatlarına icmâlen değindikten sonra, bu sıfatları detaylı bir şekilde de açıklamaktadır.Daha sonra sırasıyla, tefhîm ve terkîk'i, idğâm ve çeşitlerini, sâkin nûn, tenvîn ve sâkin mîm'in hükümlerini, medleri, vakf ve çeşitlerini, işmâm, revm ve işmâm'ın mânilerini, sekteleri ve hız bakımından tilâvet şekillerini beyân etmektedir.Tenbîhat kısmında ise, her harfi okurken özellikle sakınılması gereken yaklaşık yetmiş küsür hususa işâret ederek risâleyi bitirmektedir.İmam Birgivî, `ed-Dürrü'l-Yetîm` (eşi bulunmayan iri taneli inci), adını verdiği bu risâlesinde isminden de anlaşıldığı üzere tecvîd ilminin inciler gibi değerli olan en mühim kâide ve kurallarını muhtasar bir şekilde izâh etmektedir.Anahtar sözcükler: İmam Birgivî, Birgivî Mehmed Efendi, ed-Dürrü'l-Yetîm, Tecvîd.

This study is a review of inspectionof work named `ed-Dürrü'l-Yetîm` written by İmam Birgivî (929/1523-981/1573), one of prominent scholar educated during golden era of Ottoman Empire about tajwed (science on reading Koran according to its procedures end book written on this subject).Birgivî starts the introduction of his this small booklet consisted of a few pages with unusual eloquent pray wordings and description of tajwed.Birgivî, while preparing this booklet indicates the origins of the letters first by mentioning main characters and secondary characters of letters briefly then explains these characters in a detailed manner.Then he declares pronouncement and softening, accentuation and its types, quet `nûn`,emphasizing and quet `mîm` provisions, means, muting and types, durations, whisperingthe words `ravm` and obstacles of muting, pauses and manners of chanting (well-reading of Koran) in terms of reading speed.In admonition section, he complates the booklet by indicating more than seventy points necessitating care to be specially avoided during pronunciation of each of letters.Imam Birgivî, is concisely explaining most important rules and principles valuable like pearl in his booklet named as ed-Dürrü'l-Yetîm (unique coarse grained pearl) of tajweed (good oral reading) science.Keywords: İmâm Birgivî, Birgivî Mehmed Efendi, ed-Dürrü'l-Yetîm, Tecvîd (Tajweed).