Türk edebiyatında mesnevilerde mesnevi dışı nazım şekilleri (15. yüzyıla kadar)

Abstract

Bu çalışmamızda Türk edebiyatında başlangıcından 15. yüzyıla kadar yazılan mesnevilerde bulunan nazım şekillerini inceledik. Bunu yaparken neşredilen mesnevileri kullandık. Gerek duyulan yerlerde neşredilen mesnevilerin farklılık gösteren kısımlarını dipnotlarda belirttik. Mesnevilerde yer alan şiirleri kısaca açıklayıp mesnevide ne sebeple yer aldığını izah etmeye çalıştık. Çeşitli sebeplerden ötürü ulaşamadığımız mesneviler mevcuttur. Buna göre incelediğimiz 52 mesnevinin 25'inde mesnevi dışı nazım şekillerinin var olduğunu gördük. Bu nazım şekillerini kronolojik sırayı da gözeterek gazeller veya nazımlar, kasideler, kıt'alar, murabbalar, terci-bend başlıkları altında, konularına göre teker teker açıkladık. Ele aldığımız mesneviler ilk dönem eserleri olduğundan, şiirleri konularına göre tasnif ederken eski Türk edebiyatında kullanılan tasnifi tam olarak kullanamadık. Şiirlerin içeriklerini ve mevcut tasnifi göz önünde bulundurarak yeni bir tasnif geliştirdik. Nazım şekillerinin daha iyi anlaşılabilmesi için mesnevilerin kısa bir özetini verdik. Elde ettiğimiz sonuçlardan yararlanarak mesnevilerde yer alan şiirleri yüzyıllarına, konularına ve tercih edilen nazım şekline göre değerlendirerek bir sonuca vardık.Anahtar Kavramlar: mesnevi, nazım şekilleri, kaside, gazel, kıt'a, murabba, terci-bend

We have analyzed poetry form included in masnavis starting from the beginning all the way down to 15th century of Turkish literature in this piece. To do this, we have benefitted from the masnavis which are already published. When needed, we have shared differentiating parts of published masnavis in citation section. Describing the poetries in the masnavis briefly, we have tried to clarify the reason why they are included in the masnavis. There have been some masnavis that are out of reach of us owing to a couple of reasons. We have observed that there have been un-masnavi poetry forms in 25 out of 51 masnavis that we have analyzed. We have explained those poetry forms one by one in accordance with their topics observing the chronological order under the topics of odes or poetries, eulogies, kit'as, murabbas, terci bend, and verses without rhymes. Since the masnavis we have handled date back to early period of Turkish literature, we have not been able to make use of classification used in Turkish literature while we classify the poetries according to their topics. Taking the content of poetries and existing classification into consideration, we have invented a new way of classification. We have given a short brief of masnavis for poetry forms to be understood better. Benefitting from the results we gained, we have reached a conclusion by categorizing the poetries in the masnavis according to their centuries, topics and the poetry forms preferred.Key Words: masnavi, poetry forms, odes, eulogies, kit'a, murabba, terci- bend