Ebussuûd tefsirinde müşkilü`l-Kur`ân

Abstract

Tezimizin konusu, aralarında tenâkuz olduğu zannedilen âyetler ile anlaşılmasında zorluk bulunan âyetlerin ele alındığı müşkilü'l-Kur'ân'dır. Bu konudaki âyetler Ebussuûd Efendi'nin (v. 982/1574) `İrşâdü'l-῾akli's-selîm ilâ mezâya'l-Kitâbi'l-Kerîm` adlı tefsiri üzerinden tespit edilip çözümlenmiştir. Bu tezde, müşkilü'l-Kur'ân ilminin kavramsal çerçevesi tartışılmış, bu ilmin doğuşu ve bunu hazırlayan faktörler ile hicrî III ila X. (IX-XV.) yüzyıl arasında geçirdiği anlam daralması incelenmiştir. Ebussuûd Efendi'nin bu tartışmadaki yeri tespit edilmiş ve müşkilü'l-Kur'ân anlayışı ortaya konulmuştur. Âyetlerde işkâlin sebepleri Ebussuûd Tefsiri üzerinden hareketle oluşturulmuştur. Onun, müşkil âyetleri, telif (uzlaştırma), tevil, tahsis, umûmu nesih ve nesih gibi beş yolla çözümlediği tespit edilmiştir. Ayrıca müfessire göre Kur'ân'da müşkil âyetler bulunmasının hikmetleri ve bu müşkili gidermenin hükmü üzerinde durulmuştur.Müşkilü'l-Kur'ân konusunda günümüze kadar yapılan çalışmaların kronolojik bibliyografyası verilerek literatür değerlendirmesi yapılmıştır. Müfessirin biyografisi kapsamında kısaca hayatı, eserleri ve tefsirindeki metodundan bahsedilmiştir. Ebussuûd Tefsiri baştan sona okunarak onun tespit ettiği müşkil âyetler ve ortaya koyduğu çözümler konularına göre tasnif edilmiştir Müellifin bu bağlamda, ilâhiyat, yaratılış, nübüvvet, kulların âhiretteki durumu, farklı inanç grupları, gayb âlemine ait varlıklar, iman-amel münasebetleri ve benzeri konularla ilgili müşkiller üzerinde durduğu görülmüştür. Bu tez, bir mukâyese çalışması olmamakla birlikte özellikle Zemahşerî, Râzî, Beyzâvî ve Âlûsî'nin tefsirlerine müracaat edilerek karşılaştırmalar yapılmış, gerektiğinde onların tahlillerinden yararlanılmıştır. Bütün bunlar neticesinde Ebussuûd Efendi'nin müşkilü'l-Kur'ân ilmine sağladığı katkı ortaya konulmaya çalışılmıştır.

In this thesis, the conceptual framework of Mushkil al-Qur'an, its emergence and the factors that prepare and the process of narrowing in its meaning from the hijri third century to the tenth century and the way of eliminating the conflict between verses are examined. The supposed reasons of the conflict between the verses with the wisdom and the provision of eliminating this conflict are emphasized. A chronological bibliography of the studies on the Mushkil al-Qur'an done up to this day has been given and literature review has been carried out. The biography of Ebussuûd Efendi (d. 982/1574) is described including his life, personality, scientific personality and his works are listed. His commentary work `İrşâdü'l-῾akli's-selîm ilâ mezâya'l-Kitâbi'l-Kerîm` are examined in terms of its writting process, its sources and the method of narration and knowledge. Some Qur'anic sciences in the commentary have been analyzed. The location of this work on the history of commentary has been determined. Some of the manuscripts and printed copies of this commentary are given and a list of studies done on it is given.This commentary, which is the great labor of Ebussuûd Efendi and whose effect continues on the whole Islamic world until today as in its own era, is read from the beginning to the end and the original explanations about the conflicted verses are emphasized. The verses related to the different subjects contradicting each other are examined, such as theology, prophecy, the Hereafter, hereafter, things belonging to worship, creations, acts of servants, beliefs and behaviors. It has been revealed that the author resolves these verses in three classical ways namely compilation, abrogation and restriction. Moreover, the verses and the hadiths, which seem to be contradictory to the each other, have been resolved. This thesis is not a comparative study but it was applied to the comment of Zemahshari, Razi, Beyzâvî and Âlûsî in particular, and comparisons were made and their analyzes were used when needed. As a result, the contribution Ebussuûd Efendi made of the science of `Mushkil al-Qur'an` was tried to be revealed.