Sosyoloji olarak ilahiyat: Mehmet Şerafeddin Yaltkaya

Abstract

Bu tez, Osmanlı son döneminde modern ve klasik eğitim almış, müderrislik yapmış `ıslâh-ı medâris` çalışmalarında aktif olarak rol almış, cumhuriyetin kuruluşundan sonra Darulfünûn bünyesinde kurulan ilahiyat fakültesinde hocalık yaptığı sırada oldukça velûd bir akademik hayat geçiren, ardından -bahsi geçen ilahiyat fakültesinin kapatılmasının akabinde- ikinci diyanet işleri reisi olarak görev yapan ve bu görevi sırasında vefat etmiş Şerafettin Yaltkaya'nın hayatını merkeze alarak 19. yüzyılın sonundan 20. yüzyılın başına bu topraklarda sekülerleşmenin bir ayağı olarak islami ilimlerin sosyal bilimler metodolojisiyle yeniden yazımına odaklanmıştır. Yaltkaya, Osmanlı döneminde medreselerin ıslahı sırasında aktif bir müderris olmuş, akabinde özellikle `İslam` mecmuasında neşredilen yazıları ışığında reformist ve Durkheim'cı bir din alimi olarak anlaşılmıştır. Cumhuriyet döneminde ise modern bir kimlikle inşa edilmiş ilahiyat fakültesinin azimli akademisyenlerinden olmuştur. Diyanet işleri reisliği görevi müddetince tartışılan bazı uygulamalara imza attıysa da o dönemki yazıları ve çalışmalarında `koruma-muhafaza etme` hissinin de bir o kadar baskın olduğu müşahede edilmiştir.

This study focuces on Şerafettin Yaltkaya who had quite productive academic career during his years in Darulfünun established after republic regime was declared. He was educated in both traditional and modern institutions; moreover he became a traditional teacher (muderris). He played an active role in `ıslâh-ı medâris` endeavors. When the aforementioned institution was demolished, he transferred to the presidency of religious affairs as president. He held this position until he died. Centered in Şerafettin Yaltkaya's life, this study also reflects on Islamic sciences reconstructionupon the methodology of social sciences. This transformation constitutes a step of secularization process of Turkey. Yaltkaya being an active traditional teacher in the Ottoman times was perceived as Durkheimist and reformist scholar because of his writing in a magazine called 'İslam' He was one of determined academics in divinity faculties constructed with modern identity. Even though he produced highly criticized works during his career in president of religious affairs, dominant concept of 'protecting-conservation' was testified in his writings and studies.