Kara Lâke Cilt tezyinatı

Abstract

Kitap sanatlarındaki gelişmeleri incelediğimizde, derli toplu kullanabilme amacıyla bir araya getirilen varaklar ilk cilt örneklerinin oluşumu sağlamıştır. Başlangıçta birbirini tamamlayan cilt, hat, tezhip, minyatür, ebru sanatı zamanla bağımsız olarak varlığını sürdürebilir hale gelmiştir.İran, coğrafi konumu itibari ile geçiş güzergâhı olması yanında, kendi kadim kültürü dışında, İslâm medeniyetinin en önemli devletlerini bünyesinde barındırmıştır. Kaçar Türk devleti İran topraklarındaki son Türk devleti olması haricinde bu coğrafyada yüzyıllardır kesintisiz devam eden zengin sanat mirasının son halkası olmuştur. Hat, tezhip, minyatür ve konumuz olan cilt sanatının en önemli eserleri burada verilmiştir. Kaçar ciltlerinin en önemli özelliği üslup çeşitliliğidir. Lâke tekniğinin yanı sıra desen üslubu figürler batı tarzında, botanik ressamlarının çiçek tasvirleri birebir kullanılmıştır. Hatta lâke eserler üzerinde üç boyutlu resimleme, perspektif bu zamana kadar rastlanmayan teknikler olmasına rağmen sonrasında kullanılmıştır. İlk örneklerini Timurlular döneminde gördüğümüz lâke ciltler Kaçar döneminde rağbet görmüşlerdir. Sadece ülke içinde değil çevre ülkelerde de etkilerini göstermiş bu yönde üretim Babür'lerde, Keşmir'de, bu tarzda benzer üretime rastlıyoruz. Bu etkilenmeyi, batılılaşmanın tüm bölgeyi etkilemesinin sonucu olarak görebiliriz. Kaçar lâke ciltleri lâkenin dayanıksızlığı sebebiyle günümüze ulaşan eserlerde tahribat yoğun olmuştur. Sadece kitap ciltleri yapılmamıştır: Kalemdan, yazı çekmeceleri, ayna kapakları, muhtelif amaçlı kullanımlar için kutular, yelpazeler yapılmıştır. Batılı ülkelerden gelen yoğun talepler sebebiyle ciddi sayıda eser ülke dışına çıkarılmıştır. Araştırmamızı ülkemizde bulunan müze ve koleksiyonlarla sınırlamadan, yurtdışındaki kaynaklardan yararlandık. Kaynak araştırmalarımız sırasında cilt sanatı ve Kaçar lâke cilt sanatı ile ilgili Türkçe çalışmaların azlığı ciddi bir sorun olmuştur. Yabancı kaynak taraması ile konumuzla alakalı eserlerden tercüme yoluyla yararlandık.Anahtar Kelimeler: Cilt, Kaçar, Lâke.

When we examine the development of book arts, it can be seen that by combining, pages has formed the first examples of binders in order to be used spucely. At the begining, bookbindery, calligraphy, illumination, miniature and marbling art were complementary to each other. On the other hand, in time they become independent of each other. Besides the being located on the busiest routes, Iran has also its ancient culture and it hosted remarkable states of Islamic Civilization. Qajars was one of the these states. It was not only the last Turkish state located on Iran, but also it was the last examples of the rich artistic heritage lasting for hundreds of years. Calligraphy, ılluminatıon, miniatures, bookbindery and other great works were brought to life in thıs region.The most important feature The Qajars bookbinding arts were its stylistic diversity. Besides the lacquer technique, pattern style figures and western-style botanical painters' depictions of flowers were also used in a exact same way. It is even possible to see three dimensional illustrations and perspectives examples of the lacquer technique. Although these kinds of western depictions were not used in the region until that time. We see the first examples of lacquer technique on Timurid period, but it become popular during the Qajar period. . Not only within the country, but also it showed its effects in neighboring countries. For examples, we see similar products in Babur and Cashmere. İn the light of these examples, influence of westernization can be seen in the entire region. Due to the weakness of the Lacquer, in the Qajar lacquer technique, damage has been intense. There have not been the only book bindings: pencil boxes, the article drawers, mirror caps, boxes for various purposes and fans have been made.Due to popular demand from Western countries in a significant number of works were removed from the country.We didn't limit our researches with the museum and its collections in our country. We also benefit from foreign sources. During our study of the source of Qajar lacquer art and bookbindery art, the scarcity of Turkish studies has become a serious problem. We have scanned the foreign resources and have translated into Turkish.Key Words: Bookbinding, Qajar, Lacquer.