Türk çini sanatında saz yolu ekolü

Abstract

Kanûnî Sultan Süleyman dönemi Osmanlı Saray nakkaşhânesi sernakkaşı olan Şah Kulu, `Saz Yolu` adıyla bilinen bezeme üslûbunun ilk temsilcisidir.XVI. yüzyıl ilk yarısından XVII. yüzyıl başlarına kadar üretilmiş resimlerde, sivri uçlu kıvrık hançerî yapraklar, hatâyî üslûbu çiçekler, efsanevî hayvanlar (ejderha, zümrüd-ü ankā, ch'i-lin), orman hayvanları ve periler görülmektedir. Kanûnî Sultan Süleyman devrinde en parlak dönemi yaşayan Osmanlı sanatında ortaya çıkmış olan bu üslûp padişah tarafından büyük beğeni kazanmış yüzyıllar içinde tezhip, halkâr, cilt, çini ve seramik sanatlarında, kalem işlerinde, kumaş, halı ve maden gibi sanatlarda en güzel örneklerini vermiştir.XVI. yüzyılın ikinci yarısında Mimar Sinan'ın bazı yapılarında çiniyi bir tezyîni eleman olarak kullanması, bu yeni üslûbun çinide de en güzel örneklerinin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Saray nakkaşhânesinin hazırlamış olduğu bezemeler İznik atölyelerinde çiniye sıraltı tekniği ile uygulanmıştır. Bu dönemde çinide teknik açıdan ulaşılan kalite, motif ve desenlerle birleşmiş ve mükemmel eserler ortaya çıkmıştır.Şah Kulu tarafından Osmanlı süsleme sanatına katılmış olan saz üslûbunun çini sanatında da örnekleri görülmektedir.

Şah Kulu who was the chief muralist of The Ottoman Palace Design-House (Nakkaşhane) during the period of Suleiman The Magnificent is the first representative of Saz üslûbu (Leafy Way) decoration style. We can see the sharp-pointed, curved dagger-shaped leaves, (hatâyî) style flowers, mythical animals (dragon, phoenix, ch'i-lin), forest animals and fairies on the paintings made during from the first half of XVI. to the early XVII. centuries. This style had its brightest era during the period of Suleiman The Magnificent who has shown a strong appreciation to its outcomes. And this style had produced its best samples in the arts of ornamentation, (halkâr), gold, book-binding, hand-drawn painting (kalem işi), clothes, carpet arts, mine working, tiling and ceramics for the centuries to come. In the second half of XVI. century; by use of tiles on many of the structures, Royal Achitect (Mimar) Sinan had provided the best samples of this new style in tile art. Tiles designed by artists of Nakkaşhane were produced at Iznik (Nikeae) workhouses by applying the underglaze (sıraltı) technique. In this period; with a combintion of designs, figures and the technique, many tiles and kitchenware (evani) were produced with excellent quality. Moreover, in the same period, many good examples of saz-yolu style ornamentation by Şah Kulu were created.