Üsküdar Atik Valide Sultan Camii çinileri

Abstract

16. yüzyıl Osmanlı Devletinin, siyaset, ekonomik, sanat vb. alanlarda dünyaya hükmettiği dönemdir. Bu yüzyılda Osmanlı saraya bağlı bir sanat kolu ola¬rak gelişmiş olan klasik yapılarında, mimariyle bütünlük arz eden çini sanatının en güzel örneklerini dinî yapıların iç ve dış bezemelerinde görmekteyiz. Mimar Sinan yapılarında süsleme hiçbir zaman mimarînin önüne geçmemiştir. Çini süslemenin yerini mimarî elemanlar belirlemiş ve yapının banisinin istekleri de zaman zaman göz önüne almıştır. Sinan tarafından inşa edilen eserler diğer tezyini elemanlar yanında uygun bir orantı dengesi içinde çini bir süsleme elemanı olarak kullandığı için ayrı bir güzellik kazanmıştır.Üsküdar'da Toptaşı'nda bulunan cami Il. Selim'in karısı ve III. Murat'ın validesi Nurbanu Sultan tarafından 1583'de yaptırılmıştır. Camide mihrab duvarı, soncemaat yeri pencere alınlıkları 16. yüzyıl ikinci yarısına ait sıraltı tekniğinde iznik çinileri tanzim edilmiştir. Mihrab sekisi (sofası) duvarı ile ona parallel, dik uzanan duvarda, pencerelerin üstünde lacivert zeminli, beyaz renkli kuşak yazısı yer alır. Yazının zemin dolgusunda, Rûmî, hataî, penç, yaprak ve geometrik motifler, kırmızı, yeşil, kobalt, firuze renk ile tezyin edilmiştir. Yazının üstünde tepelik bordür uzanır. Alt tarafında ve kenar bordürlerinde alttaki hurde Rûmî motifli friz tekrarlanır. Mihrabın iki yanındaki dolapları kuşatan bölümde, beyaz, lacivert, firuze, kırmızı renkli bahardallı, hatai, penç, yaprak, bulut motifli bordürleryer alır. Mihraba dik uzanan yan duvarlarda sivri kemerli sathi nişler meydana getiren bahardallı ikiz panolar, beyaz, kırmızı, firuze, kobalt, yeşil renkli, rûmî, natüralist uslûbda çiçekler (lale, karanfil, goncagül, yapraklar) ile panonun ortasında lacivert zeminli üst üste madalyonlar bulunmaktadır. Kenar bordürleri firuze renk zemin üzerine hurde rûmî'lidir. Harimde güney duvarında, soncematte revaklı avluda, kare, dikdörtgen formlu kitabeli, bordürlü çinili pencere alınlıklarının dördünde caminin Nurbanu Sultan tarafından yaptırıldığı diğerlerinde ayetler yazılıdır.Tez konusu, Üsküdar Atik Valide Sultan Camii Çinileri olup, konu iki bölümde incelenmiştir. Birinci bölümde; Çini sanatına genel bakış, 16. yüzyılda çini sanatı, kompozisyon özellikleri, uygulama teknikleri, ikinci bölümde; Atik Valide Sultan Külliyesinin tarihçesi, bağlı yapılar, geçirdiği değişim ve bozulmalar, camiye ait bilgiler ve çini süsleme programı içinde kompozisyon şemaları, uygulanan motiflerin analizi ve camiden çalınan eserler, varılan sonuç genel değerlendirme ve yapılan eserlere ait rapor hakkında açıklayıcı bilgiler, resimler, çizimler ve dokümanlara yer verilerek incelenmiştir.

16th century, was the period that the Ottoman Empire ruled the world in the fields of, political, economic, art and so on. In this century, the structure of the classical period of Ottoman architecture, the most beautiful examples of religious architecture was the structure of, interior integrity of the ceramic art, and we can see it in exterior of decorations.The art of the interior integrity of the ceramic art in the Ottoman Empire in the 16th century was one of the arts which connected to the Palace, and in this perioed this art was the most advanced and sumptuous art, as we see it through the producing an amazing samples and building a good structure for this art.The ornamentation in Mimar Sinan building was never in the way of architecture. Instead of the ceramic decorations the architectural elements has formed and defined by the location of building and has taken into consideration the demands of the building's. The magnificence of the works built by Sinan, the colorful tile used as a decorative element in accuracy.The thesis topic is, Uskudar Valide sultana mosque ceramic decorations, which examined in two parts. In the first part; The ceramic decorations art in the 16th century compositional characteristics, application techniques, the history of the Valide Sultana collage connected buildings, and engraving works, In the second part; The ceramic decorations of the mosque, the analysis of applied motifs, composition scheme, writing descriptive program and information about the stolen works from the mosque, photos, drawings and by the same time supporting the research with documents.