Al-Uḳyânûsu `l-Basîṭ fî Tarcamati `l-Kâmûsi `l-Muḥîṭ - `Kef maddesi (al-kaʾkaʾu - al-makẕubatu) giriş – metin - sözlük – dizin

Abstract

Muhammed Mecdü'd-din Yaʿḳūb Fı̇̄rūzābadı̇̄ tarafından hazırlanmış olan Al-Kamûsü'l-Muhît Türkçeye Al-Ukyânûsu 'l-Basît fî Tercemati 'l-Ḳâmûsi 'l-Muḥîṭadıyla Mütercim Âsım tarafından çevrilmiş olup Kâmûs Tercümesi olarak tanınmaktadır. Eser, Arapçadan Arapçaya bir sözlük olup aslından daha fazla kelime ihtiva etmektedir ve ayrıca Türkçe için de önemli bir söz varlığı kaynağı niteliğindedir. Bu çalışmada amaç iki bin kitaptan yazılmış olan ve altmış ciltlik aslının kısaltılmış şekli olan `Al-Ukyānusu 'l-Basît fî Tercemati 'l-Ḳâmûsu 'l-Muḥîṭ` adlı eserin yarım kalmış yayımına kaldığı yerden devam etmektir. Sözlük daha önce Hüseyin Atay - İbrahim Atay ve Mustafa Atay tarafından Arapça Türkçe Büyük Lugat (C. I. Ankara 1964; C. II. Ankara 1968; C. III. Ankara 1981) adıyla başka sözlüklerden katkılarla çevirilerek yayımlanmaya başlanmış; ancak ğayın maddesinde kalmıştır.Tez çalışması Babu'l-elif, faslu'l-kef ve babu'l-bā, faslu'l-kef fasıllarında yer alan `al-kaʾkaʾu` kelimesinden `al-makẕūbatu` kelimesine kadar olan (bu kelimeler de dahil) on iki sayfalık bölümü ele almaktadır. Bu sayfalar sözlüğün 1887 (h. 1305) yılında yapılan III ciltlik baskısının I. cildinin 46-50 ile 241-247 sayfalarını kapsamaktadır. Çalışmamın metin kısmı okunduktan sonra yayınlaşmış olan Mustafa Koç'un ve Eyüp Tanrıverdi'nin yaptığı yayınla karşılaştırılmıştır.Türkçe söz varlığı açısından çok önemli bir yere sahip olan ve birçok kelimenin etimolojik kökeni hakkında bilgi veren bu eser tarama yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Tezin kapsamı içinde sayfalar taranarak kef (ك) harfiyle başlayan Arapça kelimeler tespit edilip bu kelimeler ve Türkçe açıklamaları transkripsiyon (yazıçevirimi) ile aktarılmıştır. Sözlüğün metin kısmı oluşturulup bundan sonraki aşamada metinde yer alan Arapça ve Türkçe kelimeler için dizin hazırlanmıştır. Bir değerlendirme kısmı oluşturulup kullanımı nadir olan kelimeler hakkında bilgi verilmiştir.Anahtar sözcükler:Al-Kâmûsu'l-Muhît, Kâmûs Tercümesi, Fı̇̄rūzābādı̇̄, Mütercim Ȃsım, Sözlük, Söz Varlığı

Al-Kamūsü'l-Muhı̇̄t is known under the Turkish name of `Kamūs Tercümesi` wich was translated by Translator Āsım with the names of `Al-Ukyânûsu 'l-Basît fî Tercemati 'l-Kâmûsi 'l-Muḥîṭ` and it was prepared by Muhammed Mecdü'd-din Yaʿḳūb Fı̇̄rūzābādı̇̄. This book is a dictionary from Arabic to Arabic and it has actually more words moreover it is also special value for Turkish. In this thesis the goal is, continuation to broadcast of the book wich was written and all from two thousand books and it's abbreaviated from is `Al-Ukyânûsu 'l-Basît fî Tercemati 'l-Kâmûsi 'l-Muḥîṭ` and also it's origin is sixtieth bound books. This dictionary, before, was translated and published by Hüseyin Atay – İbrahim Atay and Mustafa Atay with the name of `Arapça Büyük Lugat` (V. I Ankara 1964; V. II Ankara 1968; V. III Ankara, 1981) but it remained of ğayn clause.It handles the section of twelve pages from the word `al-kaʾkaʾu` to the word `al-makẕūbatu` (also including two of them) wich take part in sequences of Babu'l-elif, faslu'l-kef and babu'l-bā, faslu'l-kef. These pages embreces 46-50 and 241-247 of the first bound from three bounds wich was printed in 1887 (h. 1305) of the dictionary. After creating the text part of my work published, Mustafa Koç, and his work was compared with Eyüp Tanrıverdi.The books has a distinct value for Turkish about it's etymology and it has been examined by using the `scanning method`. The paper in this study were scanned and the Arabic words begining with Kef (ك) have been detected these words and their Turkish explanation have been transferred by transcription. The text section of the dictionary has been created and through further phase, for words in Turkish and Arabic an index has been prepared. A valuation section has been put together to inform about the words wich one rarely used.Key words:Al-Kâmûsu'l-Muhît, Kâmûs Tercümesi, Fı̇̄rūzābādı̇̄, Mütercim Āsım, Dictionary, Vocabulary.