Nihâlî - Fethiyye-i Yemen mesnevîsi (Giriş – inceleme – transkripsiyonlu metin - dil içi çeviri ve tıpkıbasım)

Abstract

Yemen, dünya medeniyetlerinin ve dinlerinin kesişme noktasıdır. Çin, Hindistan ve Mezopotamya deniz ticareti yolunun üzerinde bulunması bu duruma tesir etmiştir. Osmanlı İmparatorluğu, stratejik konumu dolayısıyla Yemen'i önemsemiş ve fetih politikalarını bu doğrultuda geliştirmiştir. Yavuz Sultan Selim (I. Selim), 1517 yılında Yemen'i Osmanlı topraklarına katmıştır. 1568'de Yemen'de Osmanlı yönetimine karşı Zeydî ayaklanması çıkmış ve isyanın bastırılması için ordu sevkedilmiştir. Tezkire ve kaynaklarda Nihâlî hakkında bilgi bulunmaz. Üzerinde çalışma yaptığımız kendi eseri olan Fethiyye-i Yemen'den anlaşıldığı kadarıyla, 1569-1574 yıllarında Yemen'deki Osmanlı ordusu içinde bulunmuş ve orada yapılan savaşlara katılmıştır. Nihâlî bu savaşlarda gözlemlediği hadiseleri manzum olarak kalema almıştır. Aynı zamanda Osmanlı sarayındaki paşaların kendi aralarındaki siyasî çekişmeleri de yer yer dile getirmiş ve önemli tespitlerde bulunmuştur. Çalışmamızda Fethiyye-i Yemen mesnevisi transkripsiyonlu olarak günümüz harflerine aktarılmış ve dil içi çevirisi yapılmıştır. Bu çalışmada ayrıca Yemen hakkında tarihî bilgi verilmiş; Yemen asıllı sahâbe, tâbiûn, tebeü't-tâbiûn evliyâ ve âlimler tespit edilerek kısaca tanıtılmış; Yemen ve Yemenlilerle ilgili hadîsler derlenmiş; Yemen'de etkili olmuş inançlar incelenmiş; kültür ve edebiyatımızda Yemen'e dair kavramlar açıklanmış ve klasik divanlar taranarak ilgili beyitler tespit edilmiş; fetihnâme ve gazavatnâmelerle ilgili bilgi aktarılmıştır.

Yemen is at the crossroad of world civilizations and religions. There is the impact of situation that Yemen reside on the maritime trade route of the China, India and Mesopotamia. The Ottoman Empire, due to its strategic location, attach importance to Yemen and developed a policy of conquest in this direction. Yavuz Sultan Selim (I. Selim), conquered the Yemen in 1517. In 1568, Zeydî's revolt against the Ottoman at the Yemen and Ottoman Empire sent army to suppress the revolt. There is no information about Nihâlî in tezkire's and resource books. As understood from his own book Fethiyye-i Yemen; Nihâlî has been found in Ottoman army at the Yemen and he participated in battles which was in 1569-1574. Nihâlî was penned his own observations about war in the verse. At the same time he inform about political conflicts among the Ottoman Pasha's and detected in the Yemen policy. In this study mathnawi of Fethiyye-i Yemen transcribed and translated in modern Turkish. Also given information about Yemen and sahâbe tâbiûn, tebeü't-tâbiûn, evliyâ and âlim's of the Yemen. Also we gave the speechs of the İslam Prophet Muhammed (sav.) which said about Yemen. Beside of this, religions os Yemen was explained; given cultural, literary and poetic elements about Yemen which are used in Turkish culture, literature and poetry. Classical divan's researched and revealed couplet's about Yemen. Also given information about fetihnâme's and gazavâtnâme's.