Lise öğrencilerinin egzersiz davranışı değişim basamakları ve fiziksel aktivite öz-yeterlik düzeylerinin incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada lise öğrencilerinin fiziksel aktiviteye katılımda engelleri aşmada Fiziksel Aktivite Öz-Yeterlik (FAÖY) ve Egzersiz Davranışı Değişim Basamakları (EDDB) düzeylerini cinsiyet, yaş ve okul türü değişkenleriyle incelemek amaçlanmıştır. Araştırmada kesitsel tarama yöntemi kullanılmıştır. Çanakkale ili merkez ve ilçelerde farklı okul türlerindeki lise öğrencilerine (N=22,491) rastgele örnekleme yöntemiyle 21 lisenin (İl Merkezi=6, İlçeler=15) her birinde (temsil oranı=%25) katılımcılar belirlenmiştir (n=1283). Veri toplama aracı olarak, FAÖY Ölçeği, EDDB Ölçeği ve kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimleyici istatistik, Çok Yönlü Varyans Analizi (MANOVA) ve Pearson Ki-Kare analizleri kullanılmıştır. Elde edilen bulgularda EDDB ile cinsiyet arasında anlamlı fark bulunurken (p=0,01), okul türü ile istatiksel olarak anlamlı fark tespit edilmemiştir (p>0,05). Erkek öğrencilerin daha aktif EDDB'nda yer aldığı görülmüştür. Fiziksel aktiviteye katılımda karşılaştığı engelleri aşmak için FAÖY kavramı içinde yer alan içsel, dışsal ve zaman ilişkili öz-yeterlik alt boyutları bulunmaktadır. Öğrencilerin FAÖY alt boyutları ile okul türleri ve cinsiyetler arasında benzer sonuçlar ile karşılaşılmıştır. MANOVA analizi sonuçlarında FAÖY ile EDDB arasında istatistiksel açıdan anlamlı fark belirlenmiştir (p<0,05). Aktif basamaklarda (Hareket ve Devamlılık) bulunan öğrencilerin FAÖY düzeylerinin de yüksek olduğu görülmüştür. Lise öğrencilerinin FAÖY ile EDDB düzeyleri arasındaki farkın FAÖY alt boyutlarından (içsel, dışsal, zaman ilişkili öz-yeterlik) kaynaklandığı görülmüştür. Diğer yandan istatiksel olarak FAÖY; cinsiyet, yaş ve okul türü arasında anlamlı fark tespit edilmemiştir (p>0,05). Sonuç olarak lise çağına gelindiğinde özellikle kadın öğrencilerin giderek artan hareketsiz yaşam tarzlarının değiştirilmesi, ulaşılabilecek fiziksel aktivite imkânlarının arttırılması ve tüm bireyler için küçük yaşlardan itibaren yaşam boyu sürecek fiziksel aktivite alışkanlığı kazandırılması önerilmektedir. Anahtar Kelimeler: Fiziksel aktivite, egzersiz davranışı değişim basamakları, öz-yeterlik, lise öğrencileri.

The aim of this research is to analyze high school students' exercise-related stages of change (ESC) and physical activity self-efficacy (PASE) barriers in accordance with the gender, age and school type. The cross-sectional survey method which employed random sampling was used to select the participants from different type of schools (N=22.491) in Canakkale province. Participants were selected from 21 high schools (city center=6, suburbs=15) by random sampling method, the representation rate was 25% (n=1283). For the data collection, PASE and ESC and personal knowledge forms were used. In the data analysis, MANOVA and Pearson's Chi-Square analyses were used. According to the findings; gender is significantly related to ESC (p=0.01) while school type is not statistically significant (p>0.05). Male students are more active than females in ESC. Descriptive statistics related to PASE to overcome barriers indicated that students have similar results between the school types and gender. MANOVA indicated that PASE was related to ESC (p<0.05). Students who are in higher stages have high levels of PASE. It is indicated that the difference between the students' ESC and PASE is caused by the sub-dimensions (internal, external and time-related PASE). On the other hand, it is ascertained that there is no significant relation between PASE and gender, age and school type (p>0.05). In conclusion, female students are required to have changes in their gradually increasing sedentary lifestyle; to increase the opportunities to reach physical activities; and to gain lifelong physical activity habits were highly recommended.Key Words: Physical activity, exercise behavior stages of change, self-efficacy, high school students