İnmeli bireylerde öz etkililik ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin belirlenmesi

Abstract

İnme yaşamın tüm alanlarını etkileyen, yüksek mortalite ve morbidite riski taşıması sebebiyle önemli bir sağlık problemidir. İnme, bireylerin nörolojik ve fiziksel işlevlerini etkilemenin yanında, günlük yaşam aktivitelerinde bağımlılığa ve yaşam kalitesinin etkilenmesine sebep olmaktadır. İnmeli kişilerde yaşam kalitesini; ileri yaşın, kadın cinsiyetin, sosyal ve fiziksel çevrenin, emosyonel, kognitiv ve mental durumun, engellilik düzeyinin vb. etkilediği belirtilmektedir. Yaşam kalitesi üzerinde etkisi olduğu bilinen bir diğer önemli kavram, öz etkililiktir. Öz etkililik ve yaşam kalitesi düzeyleri birbirlerini olumlu ve olumsuz anlamda etkilemektedir. Bu nedenle inmeli bireylerde hastalık yönetiminde birlikte ele alınmasının önemi vurgulanmaktadır. Bu anlamda çalışma inmeli bireylerde öz etkililik ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin belirlenmesi amacıyla yapılan kesitsel nitelikte araştırmadır. Araştırmanın evreni, bir devlet hastanesi polikliniklerinde hizmet alan inme tanısı olan bireyler örneklemi ise, 170 birey oluşturmuştur. Veri toplama aracı olarak: `Sosyo-Demografik Özelliklere İlişkin Bilgi Formu`, `İnmeye Özgü Yaşam Kalitesi Ölçeği` ve `Kronik Hastalıklarda Öz Etkililik Ölçeği` kullanılmıştır. Bireylerin %60,6' sının erkek, %69,9' unun bir kez atak geçirdiği, %48,8'inin kısmi bağımlı olduğu ve en sık yürüme güçlüğü (%75,9), yorgunluk (%69,4) şikayetlerinin olduğu bulunmuştur. Bireylerin inmeye özgü yaşam kalitesi ölçeği ile kronik hastalıklarda öz etkililik ölçeği puan ortalamaları arasında pozitif yönlü çok güçlü ilişki olduğu saptanmıştır (r=0,782, p<0,001). Ayrıca tam bağımlı olanların iki ölçek puan ortalamaları düşük bulunmuştur. Erkeklerin kadınlara, evli olanların olmayanlara göre yaşam kalitesi ve öz etkililik düzeyleri istatiksel olarak anlamlı oranda yüksektir. İnmeli bireylerde hastalık yönetiminde bu iki kavramın birlikte değerlendirilmesi önerilebilir.Anahtar Kelimeler: Hemşirelik, İnme, Yaşam Kalitesi, Öz etkililik

As stroke carries a high risk of mortality and morbidity it is an important health problem which affects all areas of life. Stroke causes to be dependent and affects quality of life in daily life activities besides of affecting the neurological and physical functions of individuals. It is stated that quality of life of people with stroke is affected by the advanced age, female gender, social and physical environment, emotional, cognitive and mental status, level of disability etc. Self-efficacy is another important concept known to have an effect on quality of life. Self-efficacy and quality of life levels are affecting each other positively and negatively. Therefore, the importance to contextualize both is emphasized in disease management in individuals with stroke. In this sense, the study is a cross-sectional study which determines the relationship between self-efficacy and quality of life in individuals with stroke. The population of the study is patients diagnosed with stroke in an outpatient clinic of a public hospital. The sample size was 170. The `Information Form for Socio-Demographic Characteristics`, `Stroke Specific Quality of Life Scale` and `Self-Efficacy Scale on the people with Chronic Diseases` were used as data collection tools. It is found that 60.6% of the individuals were men in whom 54.7% had one attack, 48.8% were medium level dependenced and the most common complaints were about gait disturbance (75.9%) and fatigue (69.4%). It is determined that there is a highly positive correlation on the means scores of the Stroke Specific Quality of Life Scale and Self-Efficacy Scale on the people with Chronic Diseases (r=0,782, p<0,001). Furthermore, it is found that the complete dependenced have low means scores in both scales. Both scale scores of males and married are significantly higher than females and non-married ones. It is suggested that these two concepts should be evaluated together in disease management in individuals with stroke.Key Words: Nursing, Stroke, Quality of Life, Self-Efficacy