Yeni Türk Cumhuriyetleri`nin sosyo-ekonomik açıdan swot analizleri ve yeniden iktisadi yapılanmalarında Türkiye`nin rolü

Abstract

ÖZET Bu çalışmada ilk etapta Çarlık Rusyası ile birlikte Türk Cumhuriyetleri'nin bağımsızlığa kadar geçen süre içerisinde, Sovyet Rusya'nın bu topraklar üzerindeki, iktisadi ağırlıklı olmak üzere liderlerinin izledikleri siyaseti, dönemleri çerçevesinde incelenmeye çalışılmıştır. Gerek Lenin ve Stalin dönemlerinde ve gerekse bu liderlerden Gorbachev'a kadar olan dönemde doğal kaynaklar açısından son derece zengin olan Türk topraklarının Sovyet Rusya tarafından sömürülüşü, uygulanan mono-kültür ekonomisi sebebiyle Türk ülkelerinin birer depo haline getirilişi ve bu ülkelerde sanayileşmenin engellenmesi amacıyla sanayi tesislerinin Ruslar'ın yoğun yaşadığı bölgelere kurulması ve cumhuriyetlerin iktisadi açıdan birbirlerine bağımlı hale getirilmeleri analiz edilmeye çalışılmıştır. Daha sonra Gorbachev ve sonrası SSCB'nin yıkılışı ile dağılma sürecine giren Sovyet Rusya'nın, bu sürecin devamı niteliğinde Bağımsız Devletler Topluluğu oluşumu ele alınmış, Rusya'daki yapı değişikliği ile birlikte Glasnost ve Perestroika politikaları muvacehesinde ortaya çıkan yeni oluşum ve bütün bunların Türk Cumhuriyetleri için ne anlama geldiğinin incelenmesi ile ilgili analiz ve tesbit çalışması yapılmıştır. İkinci bölümde, bağımsızlığını kazanmış olan Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan, ' Türkmenistan, Kırgızistan ve Tacikistan Cumhuriyetleri'nin mevcut sosyo ekonomik durumlarının tesbiti ve bu tesbite bağlı olarak bu cumhuriyetlerin iktisadi anlamda büyümeleri için yapılacak ileriye yönelik stratejik planlamayı içeren SWOT (Strenghts, Weaknesses, Oppurtunities, Threats: Güçlü ve Zayıf yönler, Fırsat ve Tehlikeler) analizi yapılmıştır.Türk Cumhuriyetleri bu analiz çerçevesinde ayrı ayrı ele alınırken bu cumhuriyetlerin mevcut toplumsal ve ekonomik yapısı üstün ve zayıf yönleriyle ortaya konmuş ve bu yapı içerisinde SWOT analizi değerlendirilmesi yapılarak, ileriye yönelik fırsat ve tehlikeler doğrultusunda ortaya konacak olan hedefler, bu çerçeve içerisinde belirlenmeye çalışılmıştır. Bu bölümde her ülke için üç temel bölüm oluşturulmuş, ilk bölümde ülke ve toplum yapısı başlığı altında her ülkenin, siyasi ve idari yapısı, demografik yapısı, coğrafi yapısı ve eğitim ve kültür yapısı analiz edilmiş, ikinci bölümde iktisadi yapı başlığı altında temel ekonomik veriler, sanayi yapısı ve doğal kaynaklar, tarım ve hayvancılık, ulaşım ve haberleşme alanlarında gerekli tesbit ve incelemeden sonra son bölümde analiz değerlendirme sonuçları ile bu iki bölümde elde edilen veriler ışığında incelenen ülkenin mevcut yapısı ile ilgili olarak üstünlükleri ve zayıf yönleri tesbit edilmiş, ileriye yönelik karşılaşacağı fırsat ve tehlikeler belirlenmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde ise, bağımsızlıklarını kazanan yeni Türk Cumhuriyetleri'nin dünya şartları içerisinde yeniden iktisadi yapılanmaları ve Türkiye ile ilişkileri inceleme altına alınmıştır. Dünyada değişen konjonktürün yeni Türk Devletleri için ne anlama geldiği ve jeopolitik konumun getirdiği üstünlük ve zayıflıkların, tehlike ve fırsatların neler olduğu tetkik edilmiştir. İktisadi gelişme süreci içerisinde iktisadi gelişmenin önündeki engellerin önemli olanları tesbit edildikten sonra piyasa eknomisine geçişin olması gereken metodu hakkında parametreler tesbit edilmeye çalışılmış ve gelişmenin en önemli unsuru olan müteşebbis gücün ortaya çıkabileceği ortamın meydana getirilmesinin gerekli olduğu vurgulanmıştır.Kalkınma süreci içerisinde son olarak dış ticaret ve ihracata yönelik kalkınma stratejisinin Türk Cumhuriyetleri'nde model olabileceği üzerinde durulmuştur. İktisadi entegrasyon süreci başlığı altında, ülkeler arasındaki iktisadi ilişkilerin gereği ve önemine değinildikten sonra Türkiye ve Türk Cumhuriyetleri arasında iktisadi işbirliği alanları, mal-hizmet ticareti ve teknoloji transferi konularında yoğunlaştırılarak aktarılmaya çalışılmıştır. Son kısımda da Türkiye ve Türk Cumhuriyetleri'nin iktisadi entegrasyonun, bloklaşan dünya iktisadi arenasında ne anlama gelebileceğinin yorumu yapılmıştır.

SUMMARY This study, as a first step, focuses on the process through which Turkic Republics attained their independence with respect to the policies, especially economic policies, followed by Soviet Russian leaders. The analysis includes a survey of exploitation of Turkic Pepublics which are rich in terms of natural resources by Russian rulers ranging from Lenin and Stalin to Gorbachev. Turkic Republics have been transformed into backyard or a natural depot by means of mono-culturalist economic policies accompanying to some other policies making those republics both deprived of industrial investments by setting up industry in Russian-populated regions and also, as a consequence, making them economically dependent. The later process of collapse and disintegration of USSR after Glastnost and Perestroika policies of last soviet leader, Gorbachev, and the meaning and the importance of developments bringing about this new context with respect to Turkic Republics is included in the later part of this study. In the second chapter, the current socio-economic conditions of new independent republics including Azarbaijan, Kazakhstan, Uzbekistan, Turkmenistan, Kyrgyzistan and Tajikistan is assessed and an analysis of SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats) aimed at finding out possible strategic planning that will bring about economic growth is presented. Turkic Republics are evaluated one by one within the framework of this analysis and their strengths, weaknesses and future prospects are clarified by means of a SWOT analysis.In this chapter, each country has three basic sections the first of which concentrates on political, administrative, demographical, geographical, educational and cultural structure of the republic. The second section with the title of economic structure deals with the basic economic data, the nature of industry, natural resources, agriculture and animal husbandry, transportation and communication. The last section focuses primarily on conclusive analysis of two previous sections elucidating their prospects about future. The third, that is the last, chapter concerns with the new world conditions within which Turkic Republics' economic reconstruction is taking place and their relationships with Turkey. The meaning and the significance of changing world conjuncture for new Turkic Republics and the strengths and weaknesses their geopolitical position imposes on them are evaluated. The obstacles before economic growth and development are identified and parameters for the most proper method to be employed for transition to market economy are analyzed and the urgent need for a medium within which entrepreneurial power can be mobilized is underlined. The export-oriented foreign trade is suggested as the strategy for developing Turkic Republics. The part having title of 'economic integration' is concerning with the importance of economic relationships and fields of cooperation(mainly in trad service sector and technology transferror those countries. The final part is a conclusion based on an interpretation of the economic integration between Turkey and Turkic Republics in a world that is evolving towards the formation of new economic blocs.