75 numaralı Kütahya şer`iye sicil defterinin transkripsiyonu (2 cilt)

Abstract

ÖZET Şer'iye Sicilleri Türk kültür ve tarihinin temel kaynaklarının başında gelmektedir. Türk kültür tarihine ait en güvenilir bilgileri o doneme ait resmi kayıtlardan elde edebiliriz. Şer'iye sicilleri kaydedildiği yerlerde o yerleşim yeri ile ilgili siyasi, sosyal, ekonomik ve demografik konular hakkında bilgiler vermektedirler. Transkripsiyonu yapılan 75 Numaralı Şer'iye Sicil Defteri' nde Evlenme-Mehir, Nafaka-Boşanma, Alacak-verecek, Arazi, Miras, Vakıf, Vasi Tayini, Vekil Atamaları, Camiye Vaiz Atanması, Din Değiştirme, Dini Günlerin Belirlenmesi, Rüşd, Mal Gaspı, Atama Davalarını içermektedir. Evlenme akdine ilişkin belgelerde genellikle, küçüklerin anne, babası veya kadı tarafından velayet edinilerek evlendirilmesi ile gerçekleşmiştir. Boşanma ( talak ) ile ilgili davalar genellikle, kan-kocanın şiddetli geçimsizlik sebebi ile karşılıklı rıza ile ayrılmalarına yada evlilik sırasında akd edilen mehirin ödenmemesi sonucu mehir davaları açılmıştır. Nafaka davalarında ise yine boşanma sırasında ödenmesi kararlaştırılan nafakanın ödenmemesi veyahut zaman için de nafakanın ihtiyaçları karşılayacak düzeyde olmaması ve artırılması istemiyle açılmıştır. Miras hukukuna ilişkin kayıtların çoğunluğunu miras sözleşmeleri, devletin mirasçılığı ve tereke taksimleri teşkil etmektedir. Miras davalarında ölen şahsın varislerinin isteği ile müzayede yoluyla satılarak elde edilen gelirin varisler arasında paylaştırılması ile çözüme kavuşturulmuştur. Ölen şahsın bütün mal varlığı terekesinde neler olduğu küçük ve büyük baş hayvanları, tahıl ürünleri, ahır, samanhane, ev, ambar, kişisel eşyaları ve ev eşyaları sayıları ile birlikte kaça satıldığı ve varislerine ne kadar hisse düştüğü ayrı ayrı belirtilmiştir. Hem tereke taksimi hem de vasiyetle ilgili kayıtlardan, muhtelif devirlerdeki Türk ailelerinin refah seviyelerini, kullandıkları eşyaları ve fertlerin sahip olduğu mal varlıklarını, öğrenmek mümkündür. Bu konuda da tamamen şer'i hükümlerin uygulandıklarını görüyoruz. Varislerin yaşları küçük değilse onların da haklarını muhafaza etmek için vasî tayin edilmiştir. Verasetin gerçekleştirildiği sırada orada bulunmayan diğer varislerin hakları da bir memura emanet edilmiş ve geçici olarak korunmuştur. Mal gaspı davalarında ise sicilde arazi gaspı şeklinde görülmektedir. Tarla, bahçe, ev, vs. sınırlarından içeri girilmek suretiyle kısaca arazi gaspına rastlanmıştır.Vakıf davalarında, vakfın tüm işlerini yapan ve aralarında iş bolumu olan mütevelli üyelerinden birinin ölümü veya şehir değişikliği nedeniyle üyeliğinden ayrılması sonucu emanet edilmiş paranın kadı huzurunda diğer üyelere teslim edilmesi şeklinde görülmüştür. Alacak-verecek davaları ise genellikle esnaf teşkilatına, ticaret hayatına, eşya fiyatlarına, şirket, vekalet, kefalet, iflas gibi durumlarda oluşan sıkıntılar yüzünden çıktığı görülmüştür. Rüşd ispatı davalarında ise nafaka alacak çocukların yada veraset gibi durumlarda önceden vasî ilanı ile haklan korunmuşken rüşdünü tamamlayıp kendi haklarını savunma istemiyle açılmış ispat davaları olduğu görülmüştür. Camiye Vaiz Atanması davalarında ise vaizin ölümü başka bir şehre gitmesi ve çeşitli sebeplerden dolayı görevinde bulunamaması durumunda olduğu görülmüştür. Müslümanlarla zımmiler ile bir arada yaşamaktaydılar çeşitli etkileşimler dolayısıyla din değiştirme durumlarının sonucu olarak Müslümanların haklarından faydalanma sebebiyle açılmış davalardır. Dini günlerin belirlenmesi özellikle Ramazan ayının arifenin ve bayramların belirlenmesi ve duyurulması adına açılmıştır. Vekil atama davaları genellikle veraset davalarında görülmektedir. Vasi olan kişi şehir dışında olması sebebiyle, işlerinin yoğunluğu sebebiyle, çeşitli sebeplerle davalıyı görmek istememsi sonucu vekil tayin etmiştir. Hangi tip dava olursa olsun bütün davalarda davacının ifadesi, davalının dinlenmesi, şahitlerin ikrarıyla davalar çözüme kavuşturulmuştur.

m ABSTRACT Canocial Registers are one of the most important main sources of Turkish culture and history. We can gain the most beliavable knowledge related to Turkish culture history from the officall records of that period. Canonical Registers which was recorded in that area gives some information about that area about it's politics, economic and demographic subjects, in 75 number of Canonical register Book whose transcription was made, has inciude Allowance Divorce Receivables and Payables, Field, Hemtage,Foundation, Decision of tutalege, Appointing a Representative, Appointing Preacher to the Mosgue, Changing of Religion, determination of Ritual Days, Rectitute, Usurpation of Goods Appointing ofcourts. In documants related to the marriage, by appointing a representative ofmother's fathers or cadi ofchild for getting married, can only be done. Courts related with the divorce generally have beenjudged as a resuit ofwife's and husband's discord with the agreeable to seperate each other or by not to be paid the conciusion ofdowei. Allowance courts have beenjudged as the resuit of not be paid of the allowance that has accepted during the divorce or in a period allowance is not enough in a good level ofneeds and judged for raising. The most of the documants related with the herritage lows, are herritage contract, government's herritage and legacy seperation. in herritage courts, with the wish of inheritios have been solved by the seperation of the incomes that are gained to seli the death person's herritage in a disposal way How much ali of the goods of the death person, ali the animals of him, agricultural products, stable, store, personal goods, and house furnitures numbers have been sold and how many lots ali the heritages have, are determined one by one. From both legacy division and documants related with the hemtege, it is possible to learn Turkish family living condition the goods that they use, propietor's goods, in this subject it can be seen that the canonical lows have exactly been applied. If the herritagors age isn't young, the executor have been determined for protecting their fairs. When the inheritance have been done, if the herritagors are not there, their fairs are given to the officers and have been kept for a while.IV In Usurpation of goods, it can be seen as the usurpation of the area in register. By entering from the board of fieids, garden, house etc. Shortiy usurpation of fieids have been examined. In foundation courts, the reason of the members death who has done ali of it's work, and has the seperation work together, as a resuit of his seperation, the money that is given, has been paid with the withness ofcadi can bee seen. Receivables and Payables courts are generally the problems of the commercial lives, labeis of goods, fims, bankruptcy. Rectitute proves courts can be seen a court which the children who take allowance or their tutalege candition are kept with the decleration of tutalege, when they complete their rectitude they can Judge to protect their fairs. Appointing Preacher to the mosque, can be seen in condition such as the death of the preacher, or moving to another city, ifhe doesn't work because of the problems, in changing the religion moslems have lived with a non-Moslems. With such effections so in changing religioun conditions results for getting benefits of Moslems fairs. Determination ofritual days are the determination of the bairams and Kamadan' s the day before. Appointing of representative are generally seen in the heritage courts as the reason of the executur person is out of the city, or the reason of his busy works or not to see the plaintift are appointed as a representative. How kind is the lawsuit, in ali the courts the explanation of plaintift and listening to the defendant have been solved under the bear of the withness.