Selami Divanı`nın transkripsiyonlu metni

Abstract

XVIII. yüzyıl sonuyla XIX. yüzyıl başlarında yaşayan Selâmı Efcndi'nin Dîvân'ını ilim âlemine tanıtmak, mutasavvıflığının yanında şairliğine de dikkat çekebilmek amacıyla hazırladığımız bu tez, şairin hayatı, edebî kişiliği ve Dîvân'ının transkripsiyonlu metninden ibarettir. Çalışmamız iki bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölüm'de, ulaşabildiğimiz kaynaklar ve Dîvân'dan hareketle Selâmî Efendi'nin hayatı ve eserleri ele alındıktan sonra edebî kişiliği üzerinde durulmuştur. Tasavvûfî görüşlerini dîvân şiir geleneğiyle ifâde eden Selâmî Efendi'nin şiirlerindeki hususiyetler tespit edilmeye çalışılarak örneklerle îzâh edilmiştir. İkinci Bölüm'de Dîvân'ın transkripsiyonlu metni yer almaktadır. Selâmî Dîvân'ı müretteb dîvânlardan farklı şekilde düzenlenmiştir. Şiirlerin tamamına yakını dînî muhtevalıdır. Şairin Allah'a yalvarışlarını, Hz. Peygamber'e övgülerini, Hz. Ali ve On İki İmam'a olan sevgi ve bağlılığını dile getirdiği `münacaat, na't ve mııhammes`lerdcn sonra Hz. Câmî, Hz. Sezâî, Derviş Hayrctî Dede, Şemsî-i Sivâsî, Derviş Safder, Şakir Ahmed Paşa için `muhammes`ler ve Nedîmâne üslupla Hâce Neş'et'e yazdığı `nazîre`nin de yer aldığı `murabba' ât` bölümü bulunmaktadır. Ölümler, bina, çeşme, kasır, cami yapımları, padişahların cülüsleri ve şehzade doğumları gibi çeşitli nedenlerle yazılmış `tarih`lerden sonra `gazel`ler gelmektedir. Farsça yazılan gazellerin çokluğu da dikkat çekicidir. Tasavvûfî görüşlerini ve şeyhi bulunduğu Nakşibendiyye tarikatını tanıtıp benimsetmeye çalıştığı şiirleri bu bölümdedir.Nakşibendîlik yanında Mevlevîlik ve Bektâşilik'ten söz etmektedir. Ayrıca çeşitli harflere yüklediği anlamlarla Hurufîliğe de işaretler vardır. Yine Allah'a ve Hz. Peygamber'e yalvarış ve övgü mısralarının yer aldığı `mukatta'ât` bölümünden sonra `rubâ'F'ler bulunmaktadır. Tarikatının silsilesini de tanıttığı bu bölümün sonunda Muhammed ismine bir `muamma` vardır. `Ebyât` bölümünde daha ziyade Farsça beyitler yer almaktadır. Son olarak `Be-Nâm-ı Nâzım în Nâçâr`diye nitelendirdiği kendi zâtında sâliklere telkin maksadıyla yazdığı bir gazel ve Dîvân'ın tertibi için yazdığı iki `târîh`ten sonra Farsça nesir bölümle Dîvân sona ermiştir. Transkripsiyonlu metnin ardından az bilinen kelimelerden oluşan bir `Sözlük` ve kişi isimlerinin yer aldığı `Dizin` hazırlanmıştır. Hazırladığımız tezin, şairle ilgili bundan sonraki çalışmalara ışık tutacak özellikte olması kanaatindeyiz. Dîvân, mutasavvıf bir şair olan Selâmî Efendi'nin ilim ehli ve halkytarafından hak ettiği ilgiyi görmesi için Tasavvuf Edebiyatı çerçevesinde değerlendirilmeyi beklemektedir.

This thesis -which we try to introduce Selami Efendi, who lived between the late 18th century and the beginning of 19th century, and his Divan beside his sufi and even poetic feature- includes the poet's life, his literary personality and his Divan with its transcription. Our study has two chapters. In the first chapter we studied Selami Efendi's life and his works first and then we studied his literary personality by the help of the sources we reached and the Divan. Sufic view which he tells in `divan` poetry tradition in the characteristic of the poems are tried to be established and explained with examples. In the second chapter Divan's transcriptioncd text is placed. Selami's Divan was prepared diffrently than the `muretteb divan`s. Nearly all of his poems have relioginic theme. After `munacaat`, `na't`, and `muhammes` in which he mentionedhis prayer to Allah, praise to the Prophet Muhammed and love and devotion to Hz. Ali and Twelve Imam, there is the `murabbaal` chapter ibn which there are `muhammcs`ses for Hz.Cami, Hz. Sezai, Dervish Hayreti Dede, Şemsi-i Sivasi, Dervish Safdcr, Şakir Ahmed Pasha and a `nazire` for Hace Neş'et in Nedimane style. Then `tarih`s written for building, fountain, consruction of mosgues, pavillions, accession to the throne ol Sultan's son, next the `gazeP's comes. The great deals of the gazels written in Persian are striking. The poems of the sufi manner and introducing and make the others love the `Nakşibendiye` way as being himself sheikh of it. Besides Nakshibendi Dervish sect hr mentions about the Mevlevi and the Bektashi Dervish sect. Moreover there are signs of Hurufi sect because he see cabalistic meaning in the letters of the Kur'an. After the `mukattaat` chapter in which again prayer to Allah and praise to the Prophet Muhammed there are `rubar's. There is also the introduce of the genealogy of the Nakshibendi Dervish sect and at the end of this chapter there is a `muamma` for the name Muhammed. In `ebyat` chapter there are persian verses. Finally there is a gazel which he wrote for the purpose of suggestion to the `salik`s in his personality which he named `Be-nâm-ı Nazım in Naçar` and after two `tarih` for the arrangement of Divan, it ends whit the persian prose chapter. After the transcriptioncd text, a dictionary, which contains rarely known words and a index in which there are person names, are prepared. VIIWc are in the opinion that this thesis we prepared is in the peculiarity to enlighten the ater studies on the poet. Divan waits to be appreciated in the frame of Sufi Literature in order o attract attention to Selami Efendi, a suft poet, that he is merited by the experts and the community.