Azerbaycan`da ekonomik sitemin dönüşümü

Abstract

ÖZET Dinamik bir süreç olarak dönüşüm, toplumun bütün unsurları tarafından benimsenebilecek yeni bir sisteme ilişkin değişimi ifade etmektedir. Bunun öncelikli olarak ekonomik yapıda gerçekleştirilmesi, sistemin diğer alanlarında da başarının anahtarı olacaktır. Bu çalışmada, ekonomik sistemin dönüşümü kavramı, merkezi planlamaya dayalı sosyalist ekonomik sistemden, serbest piyasa ekonomisine geçişi ifade etmektedir. Bu dönüşümün gerçekleştirilmesi için yapılması gereken temel faaliyetler; fiyatlar ve piyasa işlemlerinin serbestleştirilmesi, kaynakların en etkin kullanılacağı şekilde yeniden dağıtılması, ekonomik istikrar için piyasa ağırlıklı aktörlerin geliştirilmesi, özelleştirme aracılığıyla yapısal değişimin hızlandırılması, sıkı bir bütçe denetimi uygulanarak ekonomik verimliliğin ve etkin bir işletme yönetiminin sağlanması ve mülkiyet hakları, hukukun üstünlüğü ve anayasal çerçevenin düzenlenmesidir. Azerbaycan'da bağımsızlığın kazanıldığı ilk yıllarda kabul edilen mülkiyet ve işletmeler hakkındaki kanuna göre, piyasa ekonomisine geçiş sürecinde eski üretim araçlarının yenilenmesi ve Kapitalist Sistemin gerektirdiği bir biçimde yapılandırılması dikkate alınarak bazı önlemler alınmıştır. Bu önlemlerden bazılarını, tekelciliğin ortadan kaldırılması ve ortaya çıkması muhtemel tekellerin önlenmesi, fiyatların serbest bırakılması, özelleştirme, yabancı sermayenin teşviki ve korunması, vergi yasasının piyasa ekonomisi paralelinde yeniden düzenlenmesi, uluslar arası mali kurumları ve Dünya ekonomisi ile uyumlaşma çabalarının artırılması oluşturmaktadır. Her ne kadar, Azerbaycan, Batılı anlamda bir ekonomik sistem kurma yönünde bağımsızlıktan bu güne kadar geçen on yıl zarfında önemli yol kat etmişse de, özellikle topraklarının %20'sinin Ermenistan tarafından elegeçirilmesi nedeniyle artan milli savunma harcamaları sonucu, ekonomik alanda da çok önemli problemlerle karşı karşıya kalmıştır. Bu çalışmada, temel olarak, ekonominin eski yapısından kaynaklanan problemlerin aşılması ve ekonomik kalkınmanın gerçekleştirilmesinin, ekonomik sistemin dönüşümüne bağlı olduğu görüşü tartışılmaktadır.

ABSTRACT As a dynamic process, transformation expresses the change towards a new system, which is expected to be accepted by the all elements of a society. In this study, the concept of the transformation of economic system expresses the transfer from state-controlled socialist economic system to free market economy. Aforementioned transformation requires following basic activities; Setting free the prices and market transformations, redistributing resources in order of benefit from them the most effectively, developing market-based actors for economic stability, accelerating structural changes through privatization, providing economic productivity and effective management of organizations by carrying out a tight budget control and arranging ownership rights, superiority of the law and the framework of the constitution. According to laws about ownership and enterprises, which is passed in the first years of the Azerbaijan's independence, certain precautions were necessary in order to renovate old production tools and structure them in the way that capitalist system requires. Some of these precautions include; abolishing monopolist and preventing any potential monopolist movements, setting free the prices, privatization, encouraging and protecting foreign capital, rearranging tax law parallel to market economy and increasing efforts to harmonize with international financial institutions and the world economy. Even though, Azerbaijan took very significant steps in ten years since independence, in terms of establishing a western style economic system, the country fused very significant economic problems caused by increasing national defiance expenditures because of Armenian occupation of more than 20% of Azerbaijan land.In this study, basically, the idea is discussed that overcoming problems that are caused by the old structure of economy and realizing economic development are dependent on the transformation of the economic system.