Ülke riskinin doğrudan yabancı yatırımlara etkisi (1984-2003 dönemi Türkiye değerlendirmesi)

Abstract

ÖZET Gelişmekte olan ülkeler arasında yer alan ülkemiz için, şu anda içinde bulunduğu problemlerden biri, potansiyeli olduğu halde yıllardır arzu edilen düzeyde yabancı yatırım yapılmamış olmasının yanında bu durumun ilerleyen yıllarda devam etme olasılığıdır. Yabancı yatırımcıların bir ülkeye yatırım karan alırken, dikkat ettiği birçok değerlendirme kriteri vardır. Bunların başında ülke riski gelmektedir. Ülke riski, ekonomik, politik ve fınansal koşullardan kaynaklanan bütün olumsuzlukları kapsamaktadır. Doktora Tezi olarak sunduğum çalışmamda ülkemiz için ülke riskinin doğrudan yabancı yatırımlara ve gayri safî milli hasılaya etkisini 1984 ile 2003 yılları arasında değerlendirmeye çalıştım. Tezimin birinci bölümde ilk olarak doğrudan yabancı yatırımları açıklamaya yönelik kuramlar incelenmiş, doğrudan yabancı yatırım türleri üzerinde durulmuş, doğrudan yabancı yatırımların ülke ekonomileri üzerindeki etkileri değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmelerin ardından ülkemizde yabancı yatırımlara yönelik son düzenlemeler üzerinde durulmuş ve Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütünün yayınlamış olduğu 2004 Dünya Yatırım Raporundan alınan Türkiye'ye ait veriler doğrultusunda performansımız ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışmamızın ikinci bölümünde ülke riski tanımlanmış, ülke riski değerlendirmelerinin tarihi gelişimi üzerinde durulmuş, ülke riski ölçümünde hangi kriterlerin değerlendirildiği ve nasıl değerlendirildiği detaylı olarak incelenmiştir. Bu değerlendirmelerin ardından önde gelen uluslararası ülke riski derecelendirme kuruluşlarının ülke riski analizinde kullandığı başlıca faktörler incelenmiştir. Çalışmamın son bölümünde ise seçilmiş olan PRS-ICRG ülke riski derecelendirme kuruluşu metodolojisi tanıtılmış ve bu kuruma ait metodoloji ve veriler doğrultusunda ülkemizin ülke riski değerlendirmesi yapılmıştır. Son olarak bu bölümde ülke riski faktörleri ile doğrudan yabancı yatırımlar ve GSMH değerleri arasındaki ilişki korelasyon ve regresyon analizleri kullanılarak sorgulanmış ve hangi faktörlerin ne oranda doğrudan yabancı yatırımları etkilediği tespit edilmeye çalışılmıştır.

VI ABSTRACT For our country that is among the developing countries, one of the present problems is not only the inadequate level of desired foreign investment in spite of the sufficient potential but also the possibility of the continuation of this situation during the following years. While the foreign investors making a decision for an investment for a country, there are a lot of evaluation criteria that they take into consideration. The leading criterion among these is the country risk. Country risk includes all the negative aspects due to the economic, political, and financial conditions. I have tried to evaluate the effects of the country risk to the direct foreign investments and gross domestic product between 1984-2003 in my thesis I present. In the first part of my thesis firstly the theories aimed to illustrate the direct foreign investment has been scrutinized, types of the foreign investment have been dwelled on, and the effects of the direct foreign investment on the economy of the countries have been assessed. Following these evaluations and assessments the latest arrangements aimed at foreign investment in our country have been dwelled on and our performance regarding to United Nation Conference On Trade and Development (UNCTAD) Organization' s published 2004 World Investment Report have been tried to be presented. In the second part of study the country risk has been defined, the historical process of the country risk evaluations have been emphasized, which criteria taken into consideration and how they are evaluated in country risk measurement methods have been examined. Afterwards principle factors that have been used by the leading country risk rating organizations have been scrutinized. In the final part of my study sellected PRS-ICRG country risk rating organization methodology has been introduced and regarding to methodology and the data of this organization our country's country risk eavaluation has been fulfilled. As a consequence in this part the relationship between country risk factors with direct foreign investments and GDP values have been evaluated by means of using correlation and regression anlyses and which factors-to what extend effect the direct foreign investments have been tried to be determined.