17. yüzyılda Mühimme defterlerine göre Kütahya

Abstract

17. Yüzyıl Osmanlı Tarihinin önemli kaynaklarının başında gelen MühimmeDefterleri siyasi, sosyal, üst düzey pek çok kararları ihtiva ettiğinden araştırmacılar içinönemli bir başvuru kaynağıdır. Adından da anlaşılacağı üzere bu defterlere Divandatutulan en önemli defterlerin başında gelmektedir. Mühimme Defterleri teknik bir tabirolan ?hüküm?lerden oluşmaktadır. Bu hükümler gönderilecek kişilere yazılanfermanların suretleridir. Bu defterlerin Osmanlı Devleti'nin merkez ve taşrateşkilatındaki idari, askeri kurumların yapısı, çalışma tarzları, işleyişleri, hukukiözellikleri, harp tarihi ve lojistik bilgiler, devletin gayrimüslim ve diğer cemaatler ileilişkileri, bu cemaatlerin sosyal yapısı, kültür ve ilim hayatı hakkında bilgileri içerdiğigörülmektedir.Anadolu Beylerbeyliğinin ihdasından hemen sonra bu beylerbeyliğin merkeziolan Kütahya, Osmanlı idari yapısında önemli bir merkez durumuna gelmiştir.Beylerbeylik bir dönem şehzade sancağı da olmuş ayrıca diğer önemli devletadamlarının da beylerbeyi olarak görev yaptığı bir merkez konumunda olmuştur.17. Yüzyıl Mühimme Defterlerine Göre Kütahya isimli çalışmamızda toplam 37defter taranmış ve 31 defterde Kütahya ile ilgili hükümlere rastlanmıştır. 1602- 1701yıllarını kapsayan bu mühimmelerde Kütahya'nın o günkü siyasi ve sosyal yaşamı ileilgili 178 hüküm tespit edilmiştir. Çalışma sırasında dönemin siyasi olaylarınınKütahya'da görevli devlet adamlarına yazılan hükümlerden anlamak mümkündür.Hükümlerdeki genel ifadeler siyasi, sosyal ve askeri niteliktedir.Çalışmamız toplam dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Kütahya'nınilkçağlardan 17.yy kadar geçen tarihçesi aktarılmıştır. kinci Bölümde Divân-ıHümâyûn'un tarihsel gelişimi anlatılmıştır.Üçüncü bölümde tespit edilen 178 hükmüntranskripsiyonu ve özetleri yer almaktadır. Dördüncü bölümü oluşturan değerlendirmekısmında ise hükümlerden elde edilen bilgiler yorumlanmış ve çıkarımlardabulunulmuştur.

The Mühimme Registration Books, being at the head of the significant sources of 17thcentury Ottoman history, are the significant application sources because of containing most ofthe political, social and top rank sentences. As it is understood by its name, these books are atthe head of the significant books that are covered at Divan. Mühimme Books are consisted ofa technical term called ?sentences?. These sentences are the copies of firman that will be sentto the people. It is seen that these books contain information about managerial, militaryservices? constitutions, their working style, processing, legal characteristics, harp history andlogistics informations, the relations of the the state with the non-muslim and othercongregations, these congregations?social constitutions, culturel and science life.Right after Anatolian Beylerbeyi had been established, Kütahya that is the center ofthis Beylerbeyi, became a significant center at Ottoman managerial constitution. Beylerbeylikwas the shahzadac sanjak and also a center where other significant statesmen worked asBeylerbeyi.According to the 17th century Mühimme Registration Books, 37 books were searchedand in 31 books sentences were seen about Kütahya. In these Mühimme Registration Books,including 1602-1701 era, 178 sentences were fixed about political and social life of Kütahyain that era. In the course of this research, it is possible to realize the significant events in thatera from the sentences that were written to the statesmen of Kütahya. The commonexpressions in the sentences are in the form of social and military qualities.This research is composed of four parts. In the first part informations are quoted aboutshort history of Kütahya from antiquity to 17th century. In the second part, Divan-ı Hümayün.In the third part, transcriptions and briefs of 178 fixed sentences have a part. And in the fourtpart, in other words, in the evaluation part, informations that were got from sentences arecommented and concluded.