18.yy siyasi hayatının klasik Türk şiirine etkileri

Abstract

Edebî eserler, bir milletin geçmişini, medeniyet vasıflarını ortaya koyan çok önemli kaynaklardır. Bir milletin medeniyet vasfını, sanatkârlarına, yazar ve şairlerine, bestekârlarına; yani sanat eserlerine bağlı olarak değerlendirmek, yanlış bir tutum olmayacaktır.Edebî eserin bizatihi kendisi, öznel olması yönüyle, tarih bilimine kaynaklık eden yazılı metinlerden ayrılmaktadır. Bunun içindir ki; bir olayın değerlendirilmesi, vakanüvislere göre farklı şair ve sanatkârlara göre farklı olacaktır. Zira sanatkârın arzu ve telaşı, dış dünyanın mutlak gerçekliğinden ziyade, onun kendisi zâviyesinden görünümü ve yansımasıdır. Dolayısıyla, tarihî bir metindeki doğruluk, divanlarda yer alan bir manzumede, şairin içinde bulunduğu cemiyet hayatı ve bu hayatın şartları; şairin görev yaptığı makam ve o anki hâlet-i ruhiyesine göre değişecek ve şekillenecektir.Bu çalışmamızda, divan şairlerinin siyasi olay ve kişilere yaklaşımını, onlar karşısında tutum ve davranışlarını, içinde bulundukları şartları da göz önünde tutarak değerlendirmeye çalışacağız. Zira divan edebiyatına isim veren ve şairlerin şiirlerinin toplu olarak bulunduğu divanlar, özellikle bu divanlardaki kasideler ve tarih kıt'aları, sadece edebiyat araştırmacısı için değil, tarih bilimcilerinin, sosyo-kültürel alanda çalışmalar yapan araştırmacıların da faydalanabileceği hususiyetleri ihtiva etmektedir.18. yüzyıl siyasî hayatının divanlara yansıması ve etkilerini konu alan tez çalışmamızda, 54 divan üzerinde yapılan çalışmaları (kitap, doktora tezi ve yüksek lisans tezi) inceledik. Bunların dışında, bu yüzyıla ait 44 divan daha tespit etmemize rağmen, bazıları üzerinde tenkitli metin çalışmasının yapılmaması ve bazılarının da çeşitli sebeplerden dolayı YÖK tarafından kısıtlanması sonucu, bu divanları inceleme şansımız olmadı. Tespit edebildiğimiz ve inceleyemediğimiz diğer divanlar, araştırmamızın problemleri bölümünde ayrıca gösterilmiştir.Çalışmamız, dört ana bölümden oluşmaktadır. Bu bölümler,1. 18.Yüzyıl Divan Şairlerinin Dönemin Devlet Adamlarına Bakışı2. 18.Yüzyıl Divanlarında Yer Alan Siyasi Olaylar3. 18. Yüzyıl Sosyal Hayatında Meydana Gelen Bozulmaların Siyasete Yansıması4. Şair ve Siyaset İlişkisibaşlıklarını taşımaktadır.Şairlerin devlet adamlarını ve siyasi gelişmeler karşısındaki tutumları, bir bütün halinde verilmiş, aynı şahıslara ve olaylara farklı şairlerin bakış açıları ortaya konulmaya çalışılmıştır.Bunların değerlendirmeleri gerek ilgili bölümde ele alınmıştır.Bu tutum ve davranışlarda,bakış açılarında bir edebî eser ile tarih belgesi arasında ne gibi farklılıklar olabileceği, olay ve kişilere bakışlardaki farklılıklardan yola çıkılarak genel değerlendirmenin yapıldığı sonuç kısmında ayrıca ele alınıp değerlendirilmiştir.Sosyal Hayattaki Bozulmaların Siyasete Yansıması bölümünde ise, halkın yaşayış ve kültür özelliklerinden ziyade, konumuz gereği, siyasi gelişmelerin ve olayların halk tarafından algılanması yönü üzerinde durulmuş; bu meyanda, idarecilerin, halkın zihniyeti, tavırları şiirlerde aranmış ve ortaya konulmaya çalışılmıştır.Şair ve Siyaset ilişkisinin değerlendirildiği dördüncü bölümde ise, şairlerin hayatları ve bulundukları mevkileri ile siyasi ilişkilerinin divanlara yansıması ele alınarak, şair-siyaset ilişkisinin manzumelerde nasıl ve niçin yer aldığı tespit edilmeye çalışılmış; her şairin, hâmisi ve diğer siyasî kişilere yönelik yazdığı manzumelerin,şiir ve beyit bazında sayısı grafiklerle gösterilmiştir.Bu durum, şair-hâmî ilişkisini ortaya koymakta şüphesiz daha yol gösterici olacaktır.Divan sahibi olup da, manzumelerinde siyasi kişilere veya olaylara yer vermeyen şairlerin durumları da,yine her şairinin ismi altında teker teker ele alınmış ve değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: 18.yy Divanları, Siyasi Olaylar, Şair, Siyaset

Literary works are very important sources which puts forth the past of a nation and quality of nation?s civilization. It isn?t wrong to think if we evaluate the quality of a nation?s civilization according to its artists, authors and poets in other words its work of art.A literary work itself, being subjective, is apart from written texts which are the sources history. For this reason evaluation of an event for chroniclers is different than poets and artists. Since artist?s desire and agitation is showing the outer world from his view rather than showing absolute reality of the world. So the truth in a historical text changes and shapes than in a piece of verse in divans (collected poems) according to the poet?s social life and conditions of his social life, career and psychological condition.In our research, we try to estimate divan poets? manners and behaviours considering their approaches to political events and people, situations which they are in. Because divans, giving name to classical Ottoman poetry and containing whole poems of poets, and especially kasidas and historical stanzas in these divans hold special features not only for literature researchers but also for historians and socio-cultural researchers who can benefit from.In our thesis, whose subject is the reflection and effects of political life to divans, we have searched 54 studies, which are books, postgraduate or master thesis on divans. Apart from these; although we have determined 44 other divans belonging to this century, we couldn?t have the opportunity to study them because there weren?t any critical text studies on them or some of them were restricted to access by YÖK because of some reasons. The divans that we could determine and the studies are shown separately in the problems during the research section.Our research consists of five main chapters:1.18th century Divan poets? view about statesman of the period.2.The political events cited in the 18th century Divans.3.The reflection of the corruption in the society in the18th century to the politics4.The relationship between the poets and politics.The poets? attitudes towards the statesmen and political events are given totally and several poets? views about the same statesmen and events are tried to be given. Reviews of these are given in relevant chapters. In the last chapter it is appreciated specially what differences can be between the views of a literary work and a historical document setting from the different thoughts about the same events and people.While stating the reflection of social life to the Divan poetry, we emphasize the effects of political developments and events on public rather than public life and culture, among other things mentalities and manners of governors and people are searched in poems and tried to be put forth.In the fourth chapter, which the relationships between poets and politics and their careers political relations whose reflections on divans were appraised, it is tried to be determined how and why poet and politics relations stated in poems and also patrons of each poet and the number of poems and couplets written against other politicians are shown on graphs. This state is undoubtedly more directive to show poet patron relation. The poets having a divan but not stating politicians or political events are also mentioned and evaluated under each poet name.Keyword: 18th century Divans, political events, poet, politica