XVI. yüzyıl siyasi hayatının klasik Türk şiirine etkileri

Abstract

XVI. yüzyıl, Osmanlı Devleti'nin devletten imparatorluğa geçişinin tamamladığı dönem olarak bilinir. Yüzyılın başında durağan gözüken fetih hareketleri, yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren hız kazanmış ve yüzyılın sonlarına kadar devam etmiştir. Fetihlere bağlı büyüyen devlet sınırları ve ekonomisi, beraberinde kültürel gelişimin hızlanmasını sağlar. Devlet büyüklerinin kültürel gelişime katkı sağlayacak faaliyetlerde bulunması, birçok sanatçının yetişmesini sağlar.XV. yüzyılda Şeyhî, Ahmet Paşa ve Necatî Bey gibi usta şairler yetiştiren divan edebiyatı, bu şairlerin devamında gelen Zâtî, Bâkî, Fuzûlî, Yahyâ Bey, Hayâli Bey ve Nev'î gibi büyük şairlerle klasik dönemine ulaşır. Başta padişahlar olmak üzere birçok devlet büyüğünün bizzat şiirle ilgilenmesi, şairlere gerek maddi gerekse manevi destek vermeleri Divan Edebiyatı'nın İran Edebiyatı'nın önüne geçmesine katkı sağlamıştır. Bu hızlı gelişme de Selimî, Muhibbî ve Muradî gibi divan sahibi padişahlar büyük rol oynar.Padişahların ve devlet büyüklerinin oluşturdukları şiir meclislerinde bulunan şairler, devlet adamlarıyla birebir görüşme fırsatına sahiptirler. Bu bakımdan şairler, şiirlerinde siyasi olaylara yer verme ihtiyacı hissetmişlerdir. Çünkü hızlı gelişen siyasi olaylar, devlet büyüklerine kaside sunma ve karşılığında caize ve ihsan alma gibi durumlar, şairlerin şiirlerine siyasi olayları eklemelerinin tetikleyicisi olur. Bir divan şairi, şiirlerinde sosyal, kültürel ve siyasal özellik taşıyan dizelere yer vererek yaşadığı döneme ışık tutar.Yapmış olduğumuz bu araştırma, Klasik Türk Şiiri'nde siyasi hayatın izlerini araştırmaya yönelikti. XVI. yüzyılda yazılan divanların Türkçe Transkriptli metinleri taranarak siyasi hayatın izleri ortaya çıkarıldı. Özellikle kaside ve tarih manzumesi gibi şiir türleri, çalışmamızın amacına ulaşmasında büyük rol oynadı. Divanların taranması sonucu, devlet adamları, siyasi olaylar (savaşlar, fetihler, anlaşmalar), mimari faaliyetler gibi konularda aydınlatıcı bilgiler bulunarak şiir-siyaset ilişkisi ortaya konulmuş oldu.Anahtar Kelimeler: XVI. yüzyıl, siyaset, şair, şiir

XVI. century Otoman Empire from the state of completion of the transition period is known as. At the beginning of the century the congyest movement appear stationary but from the second quater of the century it has accelerated and continved until the end of the century. The border of state and its economy grow due to the conquest and it provides the acceleration of cultural development. Of the heads of state in activities that contribute to cultural development, allows many artist to grow.In XV. Century Divan Literature has grown master poets as Şeyhi, Ahmet Pahsa, and Necati Bey. İn contirvation of the trough Zâtî, Bâkî, Fuzûlî, Yahyâ Bey, Hayâli Bey and Nev?î Divan Literature reaches the classical period. Especially sultans and many statesman himself deal with poem and they give financial and moral support to poem. So it has helped Divan Literature to curb the İranian Literature in this rapid development Selimi, Muhibbi and Muradi (who has own divan) plays greats role.Of the Sultan and statesman had created poetry parliament and the poets in this parliament have the opportunity to talk one to one with statesman. İn this respect, poets felt the need to give place to policital events in their poems. Because the rapid political events and in return to offer great gift of poetry of poets. İt will trigger the insertion of political event to their poems. A divan poet, enlighten the period of his by including to social, cultural and political features in his poems verses.We have done this research for searching the traces of political life in classical Turkısh Poetry. The traces of political life has been revealed by scanning the text of Turkısh Transkrip of divans that written in XVI. century. İn particular eulogies and historic poems, kind of poem has played a major role in attaining the objectives of our study. İn the consequence of scanning divan, we have found helpful information on topics such as statesman, political events (wars, conquests, treaties) architectural activities and it has revealed the relation ship between poetry-politics.Keywords: XVI. century, politics, poet, poetry.