Türkiye`de İslamcı kadın hareketinin tarihsel dönüşümü

Abstract

Tarihsel süreç içerisinde insan ve toplum yaşamlarını etkileyen değişim ve dönüşümlere neden olmuş pek çok düşünce akımı var olmuştur. Bu akımlardan birisi olarak değerlendirilebilecek İslamcılık da, geniş bir etkileşim alanına ve uzun bir geçmişe sahiptir. Bu çalışmada İslamcı kavramı üzerinde durulmuş ve İslamcılık düşüncesinin fikri sahipleri kökeni ve toplumdaki tezahürleri de irdelenmeye çalışılmıştır. Türkiye'de Osmanlı son döneminden itibaren tartışılmaya başlanan İslamcılık, Osmanlıdan günümüze kadar her dönemin atmosferinden etkilendiği ve etkilediği bu bağlamda kendince düşünce ve çözümler üreten bir hareket olmuştur. Türkiye'deki İslamcı kadına tarihsel olarak bakıldığında; genel anlamda İslamcı kadın, kapalı kapılar ardında ve ataerkil yapı içerisinde bir oluşum göstermiştir ve var olmaya çalışmıştır. Özellikle 1960'lardan sonra gerek rol model diyebileceğimiz şahsiyetlerin çalışmaları, gerek kentlileşmenin gereği olarak İslamcı kadının topluma katılımı söz konusu olmuştur. Çünkü 1960'lı yıllar öncesine bakıldığında İslamcı kadın figürünün toplumda ya da kamusal alanda görünürlüğü söz konusu değildir. İslamcı kadın; gerek ev ortamında, gerek kendi habituslarında sınırlı kalarak ve topluma katılım söz konusu olamamıştır. Fakat bugün İslamcı kadın toplumun bir üyesi olarak artık daha da göz önündedir. Bu süreç içerisinde İslamcı kadının bir dönüşümü söz konusudur. Bu sürecin oluşmasında etkili olan çeşitli faktörler vardır. Modernleşme, kentlileşme, eğitim hayatına katılım gibi faktörler önem derecesi yüksek olanların başında gelmektedir. İslamcı kadın artık geçmişte olmadığı kadar toplumun her alanında var olma iddiasındadır. Özellikle 1980 sonrası bu durum daha da görünürlük kazandığı söylenebilir. Bu görünürlüğü sağlayan etmenlerin başında sivil dayanışma örnekleri, dönemin siyasi parti konjonktürü ve başörtüsü mücadelesinin getirmiş olduğu gruplaşma gelmektedir. Bu arada İslamcı kadın hızlı bir şekilde kamuoyunda toplumsal bir bilinç oluşturmuş ve toplumda bir aktör olma çabası içerisinde olduğu gözlenmektedir. Bu çalışma da yöntem olarak nitel araştırma yöntemlerinden literatür tarama ve sonrasında derinlemesine mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda farklı başlıklar altında çeşitli tartışma konuları açılmış ve bu tartışmalar neticesinde farklı cevaplar alınmıştır. Bu cevaplar ışığında çalışmanın uygulama bölümünde konuyla ilgili fikirlerin karşılaştırması yapılmış ve sonuç olarak Türkiye özelinde söz konusu olan bir toplumsal dönüşümün evrelerini anlama çabası içerisinde olunmuştur.Anahtar Kelimeler: İslamcılık, Din, Kadın, Modernleşme, Kentlileşme, Eğitim, Feminizm, İslam, Toplumsal Dönüşüm.

In the historical process, specifically in Turkey there are debates about the group of people that are called Islamists, the people who strive to live as they believe and Muslim women. In this process, the transformation of Muslim women is in the question. Islamism which is started to be discussed since the fall of Ottoman Empire, has been affected every period of Ottoman Empire until today. In this context Islamism produces its own ideas and solutions. Throughout the history, Islamist women have been behind the closed doors or have tried to exist with their formation in the patriarchal structure. Especially after 1960s, participation of Islamist women in the society emerged thanks to both the conjuncture of the period and the efforts of figures that can be called as role models. Before 1960 the visibility of Islamists, or in other words, Muslim woman figure, is not possible to see them in the social life and public sphere. Previously Islamist women were bordered within their own living environment and were excluded from social life, today Islamist women started to be in sight and a part of social life. There are some various factors that are effective in the emergence of this process. Modernization, urbanization, participation in the education are some of the primary factors that have high-degree importance. Urbanization and inclusion of girls in the education are the precursors of an awakening. Islamist women were up for being the agents in the social transformation. As a matter of fact, this situation is more visible after 1980. The leading factors that constitute this visibility are civilian solidarity cases, political party conjunctures of the period and the grouping resulting from the headscarf struggle. Meanwhile, Islamist women create a social consciousness rapidly. From the historical perspective, the point which the Islamist women reached is the struggle to be social agents. This struggle shows itself via foundations, associations and initiatives. Besides these evaluations; the term, Islamist is stressed and the origins of masterminds who produce the idea of Islamism and their manifestations in the society are tried to be examined. The analysis of this togetherness is made. The points that differ and intersect are tried to be understood. In this study, various discussion chapters are created with different topics. The discussion of whether the expression of `Islamist women` is accepted or not is one of the discussions that we give importance since different responses are obtained and under the light of these responses, the comparison of ideas related to this issue is made in the application chapter of the study. Consequently, we were in the struggle to understand the phases of a social transformation which is specific to Turkey. Key Words: Islamism, Religion, Woman, Modernization, Urbanization, Education, Feminism, Islam, Social Transformation.