Türkiye`de obezite vergisinin kabul edilebilirliğine ilişkin bir alan araştırması

Abstract

Obezite toplum sağlığını tehdit eden ve dünya genelinde oldukça yaygın olanküresel ölçekli bir sağlık sorunudur. Devletler bu sağlık sorunuyla mücadele etmek içinmali ve mali olmayan birçok araç kullanmaktadır. Obezite ile mücadelede kullanılan maliaraçların başında obezite vergisi gelmektedir. Sağlıksız gıdalar üzerinden ek bir maliyükümlülük olarak alınan obezite vergisi günümüzde birçok devlet tarafındankullanılmaktadır.Bu çalışmada Türkiye'de yaşayan halkın obezite vergisinin kabul edilebilirlikdüzeyini ölçmek ve bu düzeyi etkileyen faktörleri belirlemek amaçlanmıştır. Budoğrultuda, tabakalı rassal örnekleme yoluyla İİBS Düzey 1 bölgesinde ikamet eden 1683bireye anket uygulanmış ve veriler SPSS 22 ve LISREL 8.51 programı kullanılarak analizedilmiştir. Analiz sonucunda obezite vergisinin kabul edilebilirlik düzeyi üzerindeekonomik, siyasi, sosyo-psikolojik ve sağlık faktörlerinin etkili olduğuna ulaşılmıştır.Çalışmanın sonucuna göre, halkın obezite vergisi kabul edilebilirlik düzeyleri düşükçıkmıştır. Kabul edilebilirlik düzeyi en yüksek cinsiyet kadın, medeni durum bekâr ikenmeslek grubu kamuda çalışanlardır. Yaş, eğitim, aylık ortalama gelir, aylık gıda harcamamiktarı ile obezite vergisinin kabul edilebilirlik düzeyi arasında doğru yönlü bir ilişkivardır. Buna karşılık Beden Kitle İndeksi ile kabul edilebilirlik arasında ters yönlü birilişki ortaya çıkmıştır. Kurulan yapısal eşitlik modellemesi sonuçlarına göre ise kabuledilebilirlik düzeyini etkileyen ekonomik, sosyo-psikolojik, sağlık ve siyasi faktörlerinbirbirleri ile ilişkili olduğuna ulaşılmıştır. Obezite vergisinin kabul edilebilirlik düzeyiüzerinde en fazla etkili faktör sağlık, ikinci ekonomi, üçüncü sosyo-psikolojik ikensonuncu sırada siyasi faktör yer almaktadır. Ekonomik faktör ile siyasi faktör kabuledilebilirliği negatif etkilerken sağlık ve sosyo-psikolojik faktörler pozitif yöndeetkilemektedir.

Obesity is a global health problem that threatens public health and is widespreadthroughout the world. States use many financial and non-financial instruments to fightthis health problem. Fat tax is one of the financial instruments that used in the fight againstobesity. Obesity tax, which is taken as an additional financial obligation throughunhealthy foods, is used by many states today.In this study, it has been aimed to measure the fat tax admissibility of the peoplethat live in Turkey and to determine the factors affecting this acceptability. In thisdirection, 1683 individuals residing in NUTS Level 1 region were surveyed by stratifiedrandom sampling and the data were analyzed by using SPSS 22 and LISREL 8.51program. As a result of the analysis, it was found that economic, political, sociopsychological and health factors were effective on the fat tax acceptability level.According to the results of the study, fat tax acceptability levels of peoples were low.While the highest level of admissibility is female and the marital status is single, theoccupational group is public employees. There is a direct relationship between age,education, monthly average income, monthly food expenditure and the fat taxacceptability level. On the contrary, there has been an inverse relationship between bodymass index and acceptability. According to the results of structural equation modeling,economic, socio-psychological, health and political factors affecting the level ofacceptability has been found to be related with each other. The most effective factor onthe fat tax acceptability level is health, second economy, third socio-psychological andlast one is the political factor. While the economic factor and political factor negativelyaffect acceptability, health and socio-psychological factors positively affect.