Menâkıb-ı Eşref-zâde`nin sözlüğü [Bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük]

Abstract

Eşrefoğlu Rûmî, XV. yüzyıl dînî-tasavvûfî Türk edebiyatının en önemlişahsiyetlerinden birisidir. Tarihî kaynaklarda onun hayatı hakkında yeteri kadar bilgiolmasa da Menâkıb-ı Eşrefzâde bu konuda önemli bir kaynaktır denilebilir. BursalıAbdullah Veliyyüddin tarafından kaleme alınan bu eser, Eşrefoğlu Rûmî'nin hayatını,menkıbelerini, yetiştirdiği talebelerini, kendisinin ve halifelerinin çeşitli kerâmetlerinianlatır. Bu bakımdan tarihî bir kaynak özelliği taşıyan Menâkıb-ı Eşrefzâde dînî-tasavvûfîTürk edebiyatı açısından önemli görüldüğünden, bu çalışmada onun söz varlığının ortayaçıkartılması amaçlandı. Bu amaç doğrultusunda bağlamlı dizin ve işlevsel sözlükçalışması yapılmaya karar verildi. Sözlük hazırlanırken TEBDİZ veritabanına Menâkıb-ıEşrefzâde'nin transkripsiyonlu metni yüklendi. Ardından metin içerisindeki kelimelerbağlama uygun olarak anlamlandırıldı. Bu çalışma ile Menâkıb-ı Eşrefzâde'nin sözvarlığıve mana dünyası ortaya çıkartılarak XVII. yüzyılın sözlüğünün oluşturulmasına katkısağlanması hedeflenmiş olup bir kültür varlığı daha araştırmacıların istifâdesinesunulmaya çalışılmıştır. Çalışma, giriş dışında iki ana bölümden oluşmaktadır. Girişkısmında ise Türk edebiyatında menâkıb türüne genel bir bakış başlığı altında menkıbeve menâkıbnâme edebiyatı hakkında genel bilgiler verildi. Birinci bölümde Menâkıb-ıEşrefzâde'nin yazarı, konusu, yazılış sebebi ile alakalı bilgiler verilip ele alınan eserhakkında yapılan diğer çalışmalara yer verildi. İkinci bölümde ise Menâkıb-ı Eşrefzâdehakkında daha ayrıntılı inceleme yapılması amaçlandı. Bu amaçla eser içinde yer alanşahıs isimleri, tasavvuf terimleri, kerâmet motifleri, şiirler ve mecaz anlam taşıyan kelimegrupları çıkartılarak bunlar hakkında gerekli bilgilendirmeler yapıldı. Çalışmanın eklerkısmı ise Menâkıb-ı Eşrefzâde'nin TEBDİZ projesi kapsamıyla oluşturulan BağlamlıDizin ve İşlevsel Sözlüğüne ayrılmıştır.

Eşrefoğlu Rumi, 15th century, is one of the most important personalities ofreligious literature. Although there is not enough information about his life in historicalsources, Menakıb-ı Eşrefzade is an important resource in this regard. This work writtenby Bursalı Abdullah Veliyyüddin describes the life of Eşrefoğlu Rumi, his life, hisstudents, his various heirs and his caliphs. In this study, we aimed to reveal his vocabularyin this study because we consider Menâkıb-ı Eşrefzade, which carries a historical sourcecharacteristic, in terms of religious-sufistic Turkish literature. For this purpose, wedecided to do corcondace and functional glossary work. While preparing the dictionary,we uploaded the transcribed text of Menakıb-ı Eşrefzade to the TEBDIZ database. Thenwe make sense of the words in the text as appropriate. With this study, we tried to presentthe meaning world of Menakıb-ı Eşrefzade and present a cultural asset to the researchers.Our study consists of two main sections outside the entrance. In the introduction part, wegive general information about menkıbe, it's mean sufistic story, and menâkıb-nâmeliterature under the title of menâkıb type in Turkish literature. In the first chapter, we giveinformation about the author, subject and reason of writing. In the second part, we aimedto examine Menakıb-ı Eşrefzade in more detail. For this purpose, the names of the namesof the work, sufi terms, miracle motifs, poems and pattern statements by removing thenecessary information about them. The appendix of our study is devoted to theConcordance and Functional Dictionary of Menâkıb-ı Eşrefzâde, which was createdwithin the scope of the TEBDIZ project.