Sosyo-ekonomik ve kültürel ölçütler açısından kentte aile (Sivas ili örneği)

Abstract

342 17. BÖLÜM ÖZET TE SOUUÇLAR Sivas ilinin merkezinde bulunan kentsel kesimin aile yapısı ile ilgili olan bu araştırmada anketler ekonomik düzeyleri üst, orta ve alt olarak belirlenen üç mahallede 226 hane reisine uygulanabilmiştir. Hane reisleri ve aile ilgili genel bilgilerden hareketle ailenin biçimini, kuruluşunu, sosyo-kültürel ve ekonomik özelliklerini ve aile içi ilişkiler ile bu ilişkilerdeki değişimi ortaya koyarak, şu anki kentsel aile yapısını belirlemeye yönelik bu araştırmadan elde edilen veriler ve bunlar ışığında ulaşılan sonuçlar şöyle toparlanabilir. Her Uç mahallede toplam 226 kişiye uygulanabilen bu anketlere cevap veren hane reislerinden % 86.72' si erkek ve » 13.28 'ide kadındır. Her üç mahallede yaşları bakımından 34-49 ve da ha yukarı yaş dilimleri arasında yer alan hane reislerin den % 35. 41 'i evlidir. % 85.37 gibi büyük bir çoğunluğu 10 yıldan daha fazladır. Sivas'ta oturmaktadır. Aile biçimi ile ilgili olarak elde edilen verilere göre de; mahallelerde hane reislerinden büyük çoğunluğu eşleri ve bekar çocukları ile birlikte oturmaktadır ve yine her üç mahallede hane reislerinden % 90.18' inin ailesinde evli çift sayısı birdir. Ailenin kuruluşu ile ilgili olarak elde edilen verilere göre şu sonuçlar elde edilmiştir: Her üç mahal-343 lede hane reislerinden : S9»4,ü anne ve babalarından ayrı oturmaktadırlar. 3unlardan % 50.10'u evlendikleri zaman ve % 20.08' ide anne ve babaları ölünce onlardan ayrılmışlardır. Mahallelerin üçünde de hane reislerinden % 30,46 'sı evlenirken hem dini herade medeni nikâh yapmıştır. Bunların yanında % 17.3 'ü 3adece medeni ve % 1.3 'ide sadece imam nikahlıdır. Evlenme yaşı her üç mahallede 18 ile 25 yaşları arasındadır. Ancak ailelerin sosyo-kültürel ve ekonomik özelliklerine göre evlenme yaşı da yükselip düşebilmektedir. Mahallelerde evli olan hane reislerinden eşleri ile akraba olanların oranı % 23.5, olma?/anların oranı ise % 76.5 dir. Yine mahallelerin üçünde hane reislerinden sadece % 10.90' inin çocukları da akraba evliliği yapmıştır, yapmayanların oranı ise % 39.1 dir.. Bunların yanında her üç mahallede çocuklarının akraba evliliği yapmalarını istemediklerini belirten ha ne reislerinin oranının % 90.91 olması yukarıdaki oranın gelecekte daha da düşeceğini göstermektedir. Mahallelerde hane reislerinden % 50.15 'i görücü usulü ile- evlenmiş ve % 23. 11 'ide evlenirken başlık parası vermiştir, '/ermeyenlerin oranı ise % 76.89 dur» Ailenin sosyo ekonomik özellikleri ile ilgili olarak elde edilen verilere göre de şu sonuçlar elde344 edilmiştir. Mahallelerde genelde birlikte oturan kişilerden sadece birinin geliri vardır. 3u kişi de çoğu zaman hane reisinin kendisidir. Ailede gelir orta ve ortanın altındadır. Birden fazla kişinin çalıştığı ailelerde para genelde ortak harcanır. Ailelerin eğitimi genelde ilk-orta ve lise düziynedir. Ancak ailelerin ekonomik durumlarına göre bu düzey değişmektedir. Yani, ailelerin ekonomik düzeyleri yükseldikçe eğitim düzeyleride yükselmektedir. Ailelerin çoğunda, işçilik, esnaflık ve memurlur yapılmaktadır. Aileler genelde orta nitelikli konutlarda oturmaktadırlar. Aile içi ilişkiler ve bu ilişkilerden elde edilen veriler de şöyledir: Her üç mahallede ailelerin bir değişim 3üreci içine girdiğini ve bu değişmeninde daha çağdaş ve demokratik bir yaşam doğrultusunda olduğunu görüyoruz. Şöyle ki: Mahallelerde ana-baba ailesine göre eşler arasındaki ilişki daha eşitlikçidir. Yine ana-baba ailesi ne göre sahip olunan çocuk sayısı daha az fakat çocuklar daha serbesttir. Akrabalık ilişkileri ana-baba ailesine göre zayıflamıştır. Aile üyeleri arasındaki bağlılık da ha resmi ilişkileri gerektiren kent koşullarında her ne- kadar muhafaza edilmeye çalış ılıyor şada yine artan çevre sel ilişkilerin yoğunluğunda çözülmeye başlamıştır. Her üç mahallede ailevi sorunlar artık aile için de halledilmeye çalışılmaktadır. Geleneksel yapıdan farklı olarak bu sorunlara akraba ve komşulardan ziyade arka-345 daşlar ortak edilmektedir. Yani kent koşullarında sıkı akrabalık Ye komşuluk ilişkileri yerini sıkı arkadaşlık ilişkilerine bırakmaktadır. Mahallelerin üçünde de ailede karar alma süreci bakımından demokrat iki eşme eğilimleri vardır. Her ne kadar son söz hane reisleri tarafından söylenmekteyse de, verilen kararlarda genelde aile üyelerinin aşağı yukarı hepsinin rol oynadığı gözlenmektedir. Ailelerde eski tutumlar artık giderek terkedilmektedir. Şöyle ki: Her uç mahallede aileler artık çoğunlukla bilinçli bir şekilde sağlık açısından getireceği sakıncalar nedeniyle çocuklarının akraba evliliği yapmalarını istememektedir. Yine çoğunluk başlık geleneğini ilkel bir uygulama olarak görmekte ve uygun bulmamaktadırlar. Her üç mahallede aileler artık çoğunlukla sevgi,. saygı ve karşılıklı anlayış temeli üzerine oturttukları evlilik kurumunu evlenecek olan kişilerin iradesine terketme yoluna gitmektedirler ve gerek kız gerekse erkek çocuklarının evlenecekleri kişilerle görüşüp, tanışıp konuşmalarını normal hatta iyi karşılamaktadırlar. Mahallelerde çoğunluk doğum kontrolü yöntemini böyük ölçüde benimsemiştir. Aileler artık bakabilecekle ri kadar çocuk sahibi olmak istemekte ve onları okutarak birer meslek sahibi etmeyi arzulamaktadırlar.. Kız ve erkek çocuk ayrımına ilişkin tutumlar bugün her üç mahallede de çözülmeye başlamıştır. Artık hane re-346 isleri yaşlılıklarında hem kız hemde erkek çocuklarının bakımını istemekte bu konuda her iki taraftan da beklentilere girmektedirler. Toplam üç mahalleden 226 hane reisine uygulanarak elde edilen bulgular ailelerin ekonomik düzeylerine paralel olarak değerlendirilmiştir. Toplumsal ilişkilere jön veren bu ilişkilerin şeklini ve biçimini belirlemede önemli rol oynayan temel unsurlardan biriside ekonomi unsurudur. Araştırmadan elde edilen veriler ailelerin kuruluşu, biçimi, sosyo-kültürel özellikleri, ilişkileri ve bu ilişkilerdeki değişmeyi ortaya çıkarma bakımından ö ekonomi unsurunu ön plana çıkarmaktadır. Buna göre; ailelerin ekonomik düzeylerine paralel olarak kentli olma ve kent olanaklarından faydalanabilme düzeyleri de değişmektedir. Araştırmada; `... aile, kendi içinde bağımsız bir kurum olarak ele alınmayıp, sosyo-ekonomik yapı için de yer alan-, ondan etkilenen, tutum ve davranışları etkileyen bir birim olarak değerlendirilmektedir...` (1). Buna göre, farklı sosyo-ekonomik yapılara sahip aileler bu değişim sürecinde birbirini izlemekte yani, toplumun farklı kesimlerinde bu değişim aynı yön, şiddet ve 1- KOCACIK, Faruk, `Sivas'ta Kentsel Aile`, C.Ü.Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 8. Haziran, 1987, s. 60.347 hızda olmaktadır. Bu yüzden kimi 7 erde geleneksel kimi 7erde de kentsel tutumların ve biçimlerin ağır basması doğaldır. Sonuç olarak, ekonomik düzeyleri ne olursa olsun Sivas'ta kent ailesi; hem biçimsel hemde işlevsel 7önden demokratik çekirdek aile yapısına doğru değişme göstermekte ve geleneksellikten giderek uzaklaşmaktadır.