Kur`an-ı Kerim`de velayet kavramı

Abstract

ÖZET Velayet; Kullanım zenginliği ve bir çok âyette kullanılış biçimiyle Kur'ânın anahtar kavramlarından biridir. ` Velâ` fiilden türeyen bu kelime; yardımcı olmak, sevmek, dostluk kurmak, yakınlık, himaye etmek, korumak, birinin işlerini üstlenmek ve akrabalık te'sis etmek anlamlarına gelmektedir. `Velâ` fiiliden sıfatı müşebbehe olan velî ise; zaman, mekan, din, inanç ve nisbette yakınlık demektir. Velî sözcüğü ile ifade edilmese bile, Kur'an-ı Kerim'de, velayet kavramını çağrıştıracak bir çok kelime vardır. Velayet kavramıyla alâkalı olup kullanış biçimine göre anlam olarak velî kelimesini çağrıştıran bu kelimeler; velînin müteradifi olan sözcüklerdir. Bunlar; velîce, bitâne, nâsîr, meveddet, şefi, halil, ihvan, karin, hubb, sultan, imam, seyyid ve vekil kelimeleridir. Kur' an bâzı kavramları daha iyi izah etmek,için onların zıtlarını da ya aynı ayette veya surede kullanmıştır. Bu şekilde ki bir anlatım tarzı Kur'ânın üslup özelliklerindendir. Bu üsluba bağlı olarak velayet kavramının zıtları olan; ber'a, tâğut, adavet, buğuz ve hazul kavramları da yeri geldikçe kullanılmıştır. Velayet kavramı, İslam'ın yayılış tarihinin sadece Mekkî veya Medenî dönemine ait değildir. Her iki dönemde de çokça kullanılmıştır. Mekkî dönemde, geçmiş ümmetlerden örnekler verilmek suretiyle din ayrılığının en yakın insanlar arasındaki velayet bağını bile kopardığı işlenmiştir. Bu konuda Hz. Nuh (a.s) ve müslüman olmayan oğlu, Hz. İbrahim (a.s) ve müslüman olmayan babası misal verilerek aralarında velayet bağının olmadığı bildirilmiştir. Buradan hareket edilerek, mü'minlerin Mekkeli müşrikler ve zalimlerle olan münâsebetleri velayet kavramı çerçevesinde ele alınmıştır. Özellikle müşrikleri ve zalimleri velî edinmemeleri emredilirken onlara meyil bile yasaklanmıştır. Medine döneminde ise müslümanlar, daha farklı sosyal gruplarla bir arada yaşamak zorunda kalmışlardır. Müşriklerle beraber ; yahudiler, komşu ülkelerde yaşayan hristiyanlar ve yerli münafık gruplar mü'minierle karşılaşan yeni muhataplardır. Ehli kitap denilen yahudi ve hristiyanlann asıl amaçlarının, mü'minleri tevhidi çizgiden saptırmak olduğu vurgulanırken, onlara karşı uyanık olmak tavsiye edilmektedir. Hatta, `onları velî edinmenin onların dinine dönmek` anlamına geleceği ifade edilmiştir. Müslüman gibi gözüküp İslam toplumunun bünyesel hastalığı olan nifak kavramı Kur'anda çok canlı işlenir. Bunabağlı olarakta; münafıklardan uzak kalma emredildiği gibi bir tavır geliştirilerek cenazelerine bile mü'minlerin katılmaması istenir. Mutlak anlamda velî olmasının bir tezahürü olarak Allah (c.c) bazı insanları da kendine velî edinip sever. Bunlar; muhsinler, mücahidler, peygambere tabii olanlar, sabredenler, tevbe edenler, yalnızca Allah'a tevekkül edenler, muttakiler, çok yönlü temizlenenler ve adaletli olanlardır. Bazı insanlar da var ki, Allah'ın koyduğu sınırlara uymadıkları için Allah (c.c) onları sevip velî edinmez. Kâfirler, zâlimler, dinde aşın gidenler, hâinler, fesatçılar, israf edenler, kendilerini beğenip öğünenler, şımaranlar, çok günah işleyenler ve müstekbirler bu gruptandır.

ABSTRACT Walaya; with its richness in usage and the way of usage in a great deal of the verses, is one of the key concepts of Koran. This word; deprived from the verb `Wala` means; to help, love, create a friendship, be close, protect, guard, be in charge, establish relationship. As the adjective of the verb `Wala`, `Waliy` means 'time, place, religion, blief and neighbouring'. Even if they are not stated with the word 'Waliy', there are a lot of words that remind the Walaya concept. Having associated with the Walaya concept these words which remind the 'Waliy' as the meaning according to their way of usage are the synonyms of the word 'Waliy'.These words are; 'Waliyca, Bitâna, Nâsiyr, Mawadda, Shefiy, Haliyl, Ihwan, Qariyn. Hubb, Sultan, Imam, Sayyid and Wakiyl'. Koran has been using the antonyms of some concepts in the same verse or surah to explain their meanings better. Such an explanation way is the characteristic style of Koran. Based on this style, the antonyms of the Walaya concept 'Berâ, Taghût, Adawa, Bugz and HazûT concepts are used where they are necessary. The Walaya concept belongs not only Makkî or Madanî terms of Islam's spread history.lt has been used a lot in both terms. In Makkî term, by being given examples from the previous ummas, it has been processed that the religious discrimination had broken off the Walaya tie among the closest people. At this point, Noah and his Non- Muslim son, Abraham and his Non-Muslim father are presented as examples and it is stated that there is no Walaya tie among them. From this point, the relations of Mu'mins with Makkî Mushriqun and Zâlimûn have been considered in the Walaya concept frame. Especially, while they are ordered not to be friends with the Mushriqun and the Zâlimûn even they are forbidden to show a tendency towards them. Allah does love some people by getting them Waliy to Himself as the manifestation of his being Waliy in the absolute meaning. Those are the Muhsinûn, Mujâhidûn, The Followers of the prophet, the ones who are patient, the ones who repent, the ones who put their trust in God, the Muttaqun, the ones who are purified in many ways and the ones who are just. There are some other people that Allah does not love and He never gets them Waliy to Himself since they have not obeyed the limits that Allah has put. The disbelievers, the wrong-doers and polytheists, the ones who go beyond the bounds in the religion, the traitors, the conspirators, the extravagant, the concieted and the boastful, the spoilt, the ones who commit a lot of sins and the arrogant people belong to this group.