CNC torna tezgahlarında mekanik arızalar ve bilyeli vidalı mil (ball-screw) aşınmasının giderilmesi

Abstract

IV CNC TORNA TEZGAHLARINDA MEKANİK ARIZALAR VE BİLYELİ VİDALI MİL (BALL - SCREW) AŞINMASININ GİDERİLMESİ Metin Can Makine Eğitimi Yüksek Lisans Tezi, 2004 Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Muammer Gavas ÖZET Ülkemiz talaşlı imalat sektöründe firmaların rekabet edebilmeleri için daha kısa zamanda daha kaliteli ve daha ucuz mal üretmeleri gerekmektedir. Bu durumu etkileyen bir çok faktör vardır. Bu amaçla, fabrikaların imalat kısımlarında yapılan araştırmada, tezgahların uzun süre arıza yapmadan çalışması isteğiyle karşılaşılmıştır. Firmaların teknolojilerini yenilemeleri, bilgisayar kontrollü (CNC) tezgahları ile üretime geçmeleri mekanik kısımların daha hassas bakım gerektirdiği sonucunu ortaya çıkarmıştır. Tezgahın planlı ve koruyucu bakımlarının daha iyi yapılmasını sağlamak amacıyla tezgah sicil kartı, bakım talimatı ve bakım formları oluşturulmuştur. Mekanik bakım elemanlarının tezgahın arıza bölgelerini, arızaya nasıl yaklaşacağını ve çözeceğini çok iyi bilmeleri gerekmektedir. Bununla ilgili olarak bakım elemanlarının faydalanabileceği, tezgahta oluşan arızayı bulmak için sırasıyla yapılması gerekenleri gösteren çizelge oluşturulmuştur. Tüm takım tezgahlarında amaç, işin en kısa sürede ve tam ölçüsünde işlenmesidir. Ancak çeşitli sebeplerden dolayı tezgahlarda elektrik, elektronik ve mekanik arızalar meydana gelmekte ve bu arızalar ekonomik kayıplara sebep olmaktadır. Mekanik arızaların en önemlilerinden bir tanesi vidalı mil aşınmasıdır. Zamanla aşman vidalı mil belirli bölgelerde hareketi zorlaştırmakta, tezgah hassasiyetini ortadan kaldırmakta ve tezgahta her şey normal olsa bile iş parçasının ölçü tamlığını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu çalışmada, vidalı milin aşınması deneysel olarak ayrıntılı bir şekilde araştırılmış, mikroskopta bilyelerin mikro yapıları ve kütle kayıpları incelenmiştir Ayrıca, bilyeli vidalı milde aşınmadan dolayı oluşan boşluk belirlenmiş ve vidalı milin yenisi ile değiştirilmeden daha uzun süreli kullanılması için yeni bir yaklaşım sunulmuştur. Anahtar Kelimeler : Arıza, Aşınma, Bakım, Bilyeli Vidalı Mil, CNC

CHANICAL DEFECTS ON THE CNC LATHES AND REPAJRTNG OF ABRASION IN BALL-SCREW Metin Can Mechanical Education, M.S. Thesis, 2004 Thesis Supervisor: Assist. Prof. Dr. Muammer Gavas SUMMARY In our country the firms in manufacture industry, should produce higher class and cheaper products in shorter time, to compete with other firms. There are a lot of factors affecting this situation. While researching in the production department of the factories for this aim, it is realized that the machine tools are wanted to be used for a very long time without any problems. Companies' renewing their technologies and beginning to produce with computer numerical controlled (CNC) machine tools showed that the mechanical parts need sensitive care for making protective maintenance better. Due to this, machine tools registration cards, maintenance instructions and maintenance forms were formed. The mechanics of the machine tools should know defect zone, how to find and solve the problems and defects and how to approach to the defect very well. In relation to this the instructions, that show how to find the errors, were formed. The aim of all the machine tools is to complete the work precisely in the shortest time. Yet, due to different causes, electrical, electronic and mechanical defects have been on the machines which cause economical loss. One of the most important mechanical defects on the CNC lathe is abrasion of ball-screw. In time, the eroded ball-screw makes the move difficult, ruins the precision of the lathe, and although everything is all right with the CNC lathe, the ball- screw causes the work-piece to be machined wrongly. In this study, abrasion of the ball-screw has been researched experimentally and detailed, micro structure of the balls has been investigated with microscope and loss of mass of the balls have been determined. In addition, the end play among screw-ball-nut caused by abrasion in ball-screw has been determined and a new approach has been presented about its repairing to use the ball-screw longer without changing. Keywords ; Abrasion, Ball-screw, CNC, Error, Maintenance