İbn Haldun`un eğitim sosyolojisi

Abstract

ÖZET 14.y.vılın yetiştirdiği önemli bir İslam düşünürüdür, tbn Haldun, birçok bilimin kurucusu olduğu gibi sosyolojinin de kurucusu konumundadır. Toplumların bir arada yaşamasını 'asabiyet' kavramı ile açıklayan tbn Haldun, aynı zamanda toplumları da 'bedevi' ve 'hadari' diye ikiye ayırmaktadır. Bedevi toplumda 'nesep asabiyeti', hadari toplum da ise 'sebep asabiyeti' egemendir. Bu çalışmada, tbn Haldun'un toplum, toplumsal yapı, toplumsal değişme, yöntem, ekonomi, tarih, coğrafya, din, devlet ve siyasi tavırlar konusundaki görüşlerine değinilirken; ağırlıklı olarak eğitim sosyolojisi alanındaki görüşleri işlenmiştir. Ibn Haldun, toplumsal değişmeyle birlikte eğitim-öğretimde de değişim meydana geldiğini belirtir. Haldun kendi yaşadığı dönemde öğretmenliği bir meslek olarak görür. Öğretmenler yaşamak için çalışan zayıf, fakir ve köksüz insanlar olarak değerlendirilmektedir. Ona göre İslam'ın geniş alanlara yayılmaya başladığı zamanlarda öğretmenler îslâm'i bilgileri ve gelenekleri gelecek kuşaklara aktarabilme idealiyle öğretmenlik yapıyorlardı, bu dönemde öğretmenler meslek eğitim veren kimseler değildir. Öğretmenliğin herhangi bir meslek gibi hayatı sürdürebilmenin sıradan bir yolu şekline dönüşmesi, tslam toplumlarının genişleme aşamasında çöküntü aşamasına geçtikleri tarihe rastlar. Çöküntü ile birlikte öğretmenlik, idealist bir yaşam biçimi olma özelliğini kaybeder. Hayatı devam ettirebilmenin bir yolu olarak görülür. Ona göre; bilim tek olduğu halde, öğretim yöntem ve tekniği başka başkadır1. Burada bilimin tek olduğunu söylerken, `bilimsel yöntemin` aynı olduğunu belirtmek istemiştir. Öğretimde yöntem ve teknik farklılığıyla da `bilimdeki araştırma, uygulama tekniklerinin` farklı olduğunu belirtmiştir. Bir anlamda farklı toplumsal yapı özelliklerinin olduğu yerde bir tek eğitim ve öğretim yöntem ve tekniğinin olmayacağı sonucuna ulaşmıştır. Yüzyüze eğitimden yanadır. Ibn Haldun, eğitim ve öğretimde öğrenciye büyük önem verirken, öğrencinin başarısının artması, öğretici ile yüz yüze eğitim yapmasıyla olanaklıdır demektedir. Ibn Haldun daha önceden belirttiğimiz gibi bir konunun iyi bir şekilde öğretilmesi için basitten başlayarak gittikçe güçleşen ve derinleşen eğitim metodunun izlenmesi gerektiğini belirtmiştir. Bunu da üç aşamaya ayırır: a- Genel olarak konuya girmek, ayrıntılı bilgiden kaçınmak, b- Ayni konuyu daha derinlemesine gözden geçirmek c- Konuyu her yönü ile, her noktayı ve güçlüğü aydınlatarak, açıklayarak bitirmek. Görüşlerinin birçoğu günümüz eğitimcileri tarafından kabul görmektedir.

SUMMARY He is an important philosopher of the 14 th Centry. Ibn Haldun is the founder of various sciences as sociology, He explains the living standarts of the society as : 'fury' definition, and divider as bedevi (Arab) the and 'hadari', into two groups, In Arab societies 'nesep asabiyeti (fury), in 'hadari' societies reason 'fury' is dominant, İn thesi study, Ibn Haldun' s society, social structure, social change, method, economy, history, geography, belief, government, and political behaviours, thougts are pointed out; especially educational social ythoyqhts are converned. Ibn Haldun points out the change in education besides social change, Haldun sees teaching as a profession in his age, the teachers are observed as the persons who work for a living and who are weak, poor and rootless, For him teachers Were working for high ideals as reflecting the islamic thoughts and traditions to the next generations, in thet period they were not the people who give proffesional knowledge, Teaching becomes ordinary by the destruction of the islamic societies, By the time of destruction teaching looses its ideals, it means o vay of life living For him education is alone, but teaching methods and technigues are different, Here he mentions that science is alone, that is to say 'scienti fie method' is the samex, In teaching method and technique differences are there, that's to say 'reseach and application tecniques' are various, in a way, He gets the result that in various cultures there are various teaching ways, and methods. He supports the facel educations. Ibn Haldun favors the student education and for Him success means facel education. As we mentioned before for Ibn Haldun teaching on issue well needs : an education method coming from easy to difficulti He divides this into three groups : a. Telling the subject generally, not mentioning the details. b. Dealing with the same subject in details. c. Knowing the subject with every aspect, explaning every item, and finishing it by explanations Most of His thoughts are welcomed by our today's educationalists.