Tüketici karar ve davranışlarını belirleyen faktörler ve iki grup ilde tüketim fonksiyonları ile mukayesesi

Abstract

Tüketici Davranışları Teorisi, genel iktisattaki temel teorilerden birisidir. Tüketici davranışları teorisi, rasyonel insan (homoeconomicus) temel varsayımına dayandırılarak geliştirilmiştir. Bu varsayıma göre tüketici davranışlarında itici güç kişisel çıkardır. Oysa tüketici davranışlarını belirleyen bir çok faktör vardır. Yalnız iktisadi faktörler değil, demografik faktörler, sosyolojik ve psikolojik durum gibi bir çok faktör tüketimi etkilemekte, tüketici karar ve davranışlarını yönlendirebilmektedir. Tüketici davranışları üzerine yapılan teorik ve ampirik bir çok çalışma, sosyal bünye ve psikolojik yapı değişkenlerine fazla yer verilmeden yapılmıştır. Oysa, sosyal çevre, ekolojik çevre, statü, meslek, yaş, eğitim, gelenekler, inanç yapısı, tüketici motivasyonu gibi farklı etkenler, tüketicilerin farklı davranışlar sergilemelerine sebep olmaktadır. Bu çalışmada tüketicilerin bütün bu faktörlerden etkileşimleri teorik ve ampirik olarak belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışma iki kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısmın ilk bölümünde, tüketici davranışları teorisi, kardinal ve ordinal yaklaşımlara göre ve daha sonra geliştirilen modern yaklaşımlara göre izah edilmiştir. İkinci bölümde, tüketici davranışlarını belirleyen iktisadi, demografik, sosyolojik ve psikolojik faktörler teorik olarak değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde ise, tüketim fonksiyonlarının genel yapısı ve bir ekonometrik çalışmada karşılaşılabilecek problemler ele alınmıştır. Ayrıca, çalışmaların güvenilirliğini tespit etmeye yönelik istatistiki ve ekonometrik test yöntemlerine yer verilmiştir. Konunun ampirik olarak ele alındığı ikinci kısımda, Ankara, Antalya, Bursa ve Sivas, Amasya ve Hakkari illerinden oluşan iki grup ilde yapılan Tüketici Davranışları ve Hanehalkı Gelir-Harcama Anketleri verilerinden yararlanılarak tüketici davranışlarını etkileyen faktörler tüketim fonksiyonları ile belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmada, teorilerde önerilen modellerin yam sıra, diğer faktörleri de temsil edebilmek için gölge değişkenli modeller kullanılmıştır. Ayrıca iki grup il arasında bu faktörlerin tüketici davranışları üzerindeki etkisi değerlendirilerek farklılıklar ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu değerlendirmeler sonucunda ulaşılan teorik bilgiler yorumlanarak çalışma sona erdirilmiştir.

The theory of consumer behavior is one of the main theories which constitue general economic theory. This theory has been developed based on the basic assumption of rational man (homoeconomicus). According to this assumption the motivational power of consumer behavior is individual interests. However. There are a number of factors which determine consumer behavior. In addition to economic factors, demographic factors and sociological and psychological conditions also affect consumption and the decision and behaviors of consumers. A number of theoritical and ampirical studies which have been carried put on consumer behavior have not stated sufficiently the values of social structure and psycholdgical framework. Yet, the factors such as social and ecological environment, status, occupation, age, education, customs, beliefs and consumer motivation lead to different consumer behavior. In this study the influences of these factors on the consumer have been revealed theoritically and amprically. This study composed of two sections. The consumer behavior theories have been examined firstly in term of cardinal and ordinal and nextly modern approaches in first part of the first section. In the second part, economical, demographical, sociological and psychological factors which govern the consumer behavior has been theoritically evaluated. In the 3rd part, general framework of consumption functions and the problems which can be confronted in carriying out an econometrical study heva been examined. Besides, statistical and econometrical test methods to fix the reliability of the studies have been considered. The factor which influence the consumer behavior have been explained by using the data of Consumer Behaviors and Household Income-Expenditure Surveys which were carried out in two provience of groups cosist of proviences, namely Ankara, Antalya, Bursa (the first group) and Sivas, Amasya, Hakkari (the second group). We used dummy variable models as well as the models which have been suggested in theories in order to represent the other factors. Furthermore, we tried to point out the differences evaluating the effects of there factors on the consumer behaviors between the two groups of provinces. By evaluating the resaults obtained this study was concluded.