İstikamet kavramına semantik yaklaşım

Abstract

ÖZET Bu çalışmamızda istikamet kavramını ilk kullanımından alarak bu güne kadar ki kullanımlarını semantik olarak incelemeye çalıştık. Tez, giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, semantik, anlam, kavram ve bağlamın anlamlan üzerinde durmaya çalıştık. Buna göre semantik, dili anlam yönünden ele alıp kelimenin anlam derecesini araştırarak dilin anahtar terimleri üzerinde yapılan analitik çalışmadır. Birinci bölümde, ilk olarak, Arapça sözlüklerde istikamet kelimesini inceleyerek bu kavramın anlamlarını vermeye gayret ettik. İkinci olarak istikâmet kavramının şiirlerdeki kullanımlarını ele alarak semantik olarak incelemeye çalıştık. İkinci bölümde ise ilk olarak Kur' an- Kerim ayetleri içerisinde ve Hadislerde geçen istikâmet kavramının kullanımlarını açıklamaya çalıştık. Üçüncü olarak Hulefâ-i Raşidîn ve diğer İslam büyüklerinin sözlerinde ve yaşantılarında istikameti değerlendirmeye çalıştık. Bütün bunlara göre istikamet genel olarak şu anlamlarda kullanılmaktadır: İstikâmet kelimesi sözlüklerde, hiçbir yerinde meyil ve eğrilik bulunmayan, dümdüz ve dosdoğru olan şey; doğruluk, dürüstlük; sebat etmek; sözünde durmak; istikrarlı olmak; dürüst olmak; samimi olmak; adil olmak; orta yolu takip etmek, mutedil olmak; yönelmek, itaat etmek gibi anlamlara gelmektedir. Terim olarak ise, Allah'a yönelme, Allah'ın emrine uygun şekilde doğru, dürüst ve temiz kalpli olma; dînî ve ahlakî hükümlere uygun bir hayat sürme, her türlü aşırılıktan sakınma, Allah'a itaat edip Hz. Muhammed'in sünnetine uyma şeklinde özetlenebilir. Üçüncü ve son bölümde ise ilk olarak istikâmet kavramının Türkçe kitaplardaki kullanımına değindik. Buna göre istikâmet kavramı Türkçe kitaplarda; `Doğruluk, dürüstlük, namuslu hareket, doğru davranış; cihet, yön; doğrultu, yönelme; istikrar gibi anlamlarda kullanılmaktadır. ikinci olarak ise istikâmetin bireysel ve toplumsal olarak değerlendirmesini değindikten sonra araştırmamızın sonuçlarına değinerek çalışmamızı noktaladık.

n SUMMARY In our study we tried to study the term `istikamet` semantically. This thesis is consisted of four parts namely introduction and the other tree section. In the introduction we have studied semantics, meaning, context and concepts. Among them semantics has been studied intensively. As known semantics is a branch of linguistic dealing with the the study of meaning, including the ways meaning is structured in language and changes in meaning and form over time. Thus, we also tried to find the key words and study them analytically. In the first part, first of all, we scrutinized the word `istikamet` in Arabic dictionaries and tried to list its meanings by looking up them. Then through examining the usage of the term in the poems we tried to study the concept semantically. In the second part we tried to reveal the term used in the verses Holy Qur'an and Sunnah-practice of Mohammad (peace be upon him). Thirdly we tried to evaluate the term according to the lives and sayings of those leading Islamic philosophers and Hulefa-i Raşidin. Thus, it can be concluded that `istikamet` has been used in different meanings: istikamet is the line along which anything lies, moves, faces, with reference to the point or region toward which it is directed, or a line of thought or action or tendency or inclination. Along with the above written lexicul meanings it also stands for, uprightness, honesty, constant, to keep the words, stability, confidency, just, obedient and moderate. The figurative meaning of the term can be summarized as to direct oneself to Allah, obey his orders, being honest and pure and to live according to the principles of the religion and ethics and avoid of extremities and obey to the sunnah of Mohammad (peace be upon Hm). Consequently, in the final part we have studied the term in Turkish books. It means honesty, being just, upright, line and direction and stability. Finally we have put on end to our study after evaluating the term `istikamet` socially and individually.