Washington Konsensüsü çerçevesinde dünya ekonomisine yaniden yapılanma süreci ve Türkiye ekonomisine etkileri

Abstract

ÖZET Washington Konsensüsü (WK) 1980'li yıllardan itibaren gelişmekte olan ekonomilerin yeniden yapılandırılmasına dönük bir ekonomik reform paketi olarak yükselmiş ve gittikçe hakim ekonomik gelişme modeli haline gelmiştir. WK mali disiplin, kamu harcamalarında eğitim, sağlık ve altyapı hizmetlerine öncelik verilmesi, vergi reformu, finansal liberalizasyon, döviz kurlarının serbestleştirilmesi, ticari liberalizasyon, doğrudan yabancı yatınmlann serbestleştirilmesi, özelleştirme, deregülasyon ve mülkiyet haklarının korunması olmak üzere on politikadan oluşmaktaydı. WK ifadesi Latin Amerika tecrübesinden hareketle iktisatçı John Williamson tarafından kullanılmıştı. Bu çalışmada WK olarak adlandırılan yeniden yapüaıasa programının tanıtılması ve hangi olaylara nasıl uygulandığının ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. Bu çerçevede öncelikle bir kalkınma modeli olarak WK yükselişi açıklanmış ve WK politikaların neler olduğu tanıtılmıştır. Ayrıca ülkeler ve bölgeler bazında WK'nin nasıl uygulandığını ve temel makro ekonomik göstergeler açısından ne gibi sonuçlar ortaya çıkardığını incelemek de çalışmanın kapsamı içerisinde yer almaktadır. WK politikalarının bir çok ülkede hayal kırıklığına varacak derecede kötü sonuçlar ortaya çıkarması ona yönelik eleştirileri hayli yoğunlaştırmıştır. Bu eleştirilerin hangi kesimlerden geldiği, ne gibi konular üzerinde durduğu ve IMF ve Dünya Bankası gibi önemli finansal kurumların politikalarında ne gibi etkiler ortaya çıkardığı bir başka bölümü oluşturmaktadır. Son olarak çalışmada WK politikalarının Türk ekonomisinin yeniden yapılandırılmasında ne şekilde ve hangi kapsamda uygulandığı incelenmiştir. Bunu yaparken söz konusu politikaların makro ekonomik etkileri üzerinde durulmuş ve yaşanan krizlerde WK politikalarının etkinliği tartışılmıştır. Çalışmada WK çerçevesinde yemden yapılandırma çabalarının genel olarak başarısız olduğu, bunda hem ilgili ülkelerin reformları kararlı uygulayamamasının hem de IMF gibi kurumların dar görüşlü ve katı politikalarda ısrara olmalarının rolü olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

ABSTRACT The term Washington Consensus (WC) was first coined by John Williamson who identified a package of ten policy instruments viewed by the US government and the international financial institutions based in the US capital as necessary elements of first stage policy reform for developing countries. The 10 elements of the WC as follows: fiscal discipline; orientation of public expenditures away from subsidies and administration towards neglected fields with high economic returns and the potential to improve income distribution, such as primary health and education, and infrastructure; tax reform; financial liberalization; competitive exchange rates; trade liberalization; liberalization of foreign direct investment, privatization; deregulation and secure of property rights without excessive costs and available to the informal sector. This study aims that both defining fundamental aspects of the WC and explaining how to apply it to reform processes of developing countries. After demonstrating the rise of WC as a paradigm for developing countries, I examined some important macroeconomic results of WC programmes. The study also treated in detail the attacks and crtitiques on WC. In the rest of the study, I looked more closely at restructuring of the Turkish economy in the context of WC policies during the last two decades. Turkey failed in economic restructuring and exposed to some financial crisis. The study has shown that the WC failed in practice because many countries that followed its precepts did not grow. This was caused mainly by narrow and strict WC policies and unsuccesful application in reform programmes of developing countries. Thus, the precepts of the WC seemed necessary but not sufficient for growth.