Hüdây-i Kadîm Dîvânı (edisyon kritik - metin - inceleme)

Abstract

Ill ÖZET Mustafa Hüdâyî Efendi, 16. asırda yaşamış bir Osmanlı şâiridir. Kanunî Sultan Süleyman, II. Selîm ve III. Murad'm saltanat dönemlerini idrâk eden şâirin mesleği müezzinliktir. Kaynaklara göre ömrü boyunca Hâsekî Sultan Câmî'nde müezzinlik yapan şâirin doğum yeri İstanbul'dur. Doğum tarihi kaynaklarda yazılı değildir. Tezkirelerde ölüm tarihi hicrî 991, milâdi 1583 olarak belirtilmektedir. Şiirde, Türk şâirlerden ziyâde İranlı şâirleri örnek almıştır. Özellikle gazel alanında başarılı olmuş bir şâirdir. Şâir şiirlerini mürettep bir dîvânda toplamıştır. Şâirin bilinen tek eseri Dîvânıdır. Çalışmamızın `Giriş` bölümünde Hüdâyî Efendi'nin yaşadığı dönemin sosyal, kültürel ve siyâsî özellikleri ana hatlarıyla anlatılmıştır. `I. Bölüm`de şâirin hayatı, sanatı, kişiliği, şiirinin özellikleri ve eserlerinin tavsifi hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmamızın `II. Bölüm`ünde eserin şekil ve muhteva incelemesi yapılmıştır. `Şekil İncelemesi`nde eserde yer alan nazım şekilleri ve özellikleri verilirken eserin edebî sanatlar açısından incelemesi de yapılmıştır. `Muhteva İncelemesi` bölümünde ise, eserin içindeki manzumeler `Din, Tasavvuf, Şahıslar, Cemiyet ve Kültür, İnsan, Tabiat ve Eşya` yönlerinden incelenmiş ve örnek beyitler verilmiştir. Dîvânda yer alan manzumelerin transkripsiyonu, eserin iki yazma nüshası karşılaştırılarak yapılmıştır. Transkripsiyonlu metin tezimizin sonuna eklenmiştir. Farsça manzumeler transkripsiyonlu metnin sonuna yazılmıştır. Çalışmamızı hazırlarken doğrudan veya dolaylı olarak faydalanılan eserler, `Kaynakça` kısmında sıralanmıştır. Dîvânda geçen şahıs, yer ve eser adlan tespit edilmiş, sayfa numarası verilerek `Sistematik Metin İndeksi` başlığı altında metnin sonunda verilmiştir.

rv SUMMARY Mustafa Hüdâyî Efendi is an Otoman poet who lived in the 16th century. The poet who had comprehend the sovereignty periods of Kanunî Sultân Süleyman, II. Selîm and III. Murat, was a muezzin. According to sources, the poet was a muezzin at Haseki Sultan Mosquea all during his life and his place of birth is Istanbul. His birthday is not written in sources. In notes, the date of his death is stated 991 according to the Moslem calender and 1583 according to the Gregorian calender. In poetry, he sampled Persian poets more than Turkish ones. Particularly in lyric poems, he was special to for himself. The poet had collected his poems in a Dîvân of series. The only work which is known by the poet is his Dîvân. In the `Introduction` section the social, cultural and political characteristics of Hüdâyî Efendi' s time has been explained basically. In the `Chapter I` some information was given about the life, art, personality, the feature of poems and the quality of works by the poet. In `Chapter II` of our study a research has been done about the form and content of the work. In `Form Research` the verse form and the features have been given, besides, the investigation of the work in the aspect of literary arts had been also done. In `Content Research` the poems of the work were investigated according to `Religion, Sufism, Characters, Society and Culture, Human, Nature and Object` sample couplets were given. The transcription of the poems in the Dîvân has been dtone by comparing the two editions of the work. The transcripted text has been attached at the end of our thesis. The direct and indirect works which were used during the preparation of our study is enumerated in the `Bibliography` section. The characters, place ant the names of the works which are mentioned in the Dîvân has been established and is given with page numbers under the title of `Systematic Text Index` at the end of the text.