Ziya Bey Kütüphanesindeki 6706 No`lu cönk üzerine inceleme

Abstract

Halk edebiyatı Türk kültür tarihi, içerisinde çok zengin bir birikime sahiptir. Halk edebiyatı ürünleri; sözlü kültür ortamında ortaya çıkar ve sözlü iletişim vasıtasıyla nesilden nesile aktarılır, toplumda yazılı kültürün hakim olmaya başlamasıyla birlikte, hem müstakil bir şekilde yazıya geçirilir, hem de parçalar ya da bölümler halinde çeşitli yazılı eserlere girer. Bugüne kadar gelemeyen bazı halk edebiyatı ürünlerinin varlığını ancak yazılı eserler vasıtasıyla bilmekteyiz.Bu anlamda Halk edebiyatının en önemli yazılı eserleri olan ?cönkler?, geçmişe ait halk edebiyatı ürünlerini yansıtmaları bakımından son derece önem arz etmektedirler. Cönkler âşık edebiyatının ve önceki devirlerin sözlü folklor ürünlerinin yazıya dönüşmüş örneklerini içine aldıkları için en değerli başvuru kaynaklarıdır. Daha ziyade şiirleri ihtiva etmekle beraber, içinde bazı dini bilgiler, ilaç tarifleri, fal ve nazarla ilgili bilgiler, halk hikayeleri, vefkler, gibi bilgiler de yer alır.Üzerinde çalıştığımız Sivas Ziya Bey Kütüphanesi'nde bulunan cönk Sivas/Divriği yöresine ait olup 19x9 ebadındadır. 131 varaktan oluşan eserde ?Rik'a? yazı çeşidi kullanılmıştır.19.yüzyıla ait olan eserde daha çok aruz ölçüsüyle yazılmış Alevi-Bektaşi kültürünün ve inanç şekillerinin işlendiği şiirler yer almaktadır. Buna ek olarak az da olsa bazı hastalık ya da dert/sıkıntıların tedavisi, giderilmesi için yapılmış birtakım vefklere de rastlanmaktadır. Cönkte 70 şairin 186 adet şiiri ve 23 adet mahlassız şiir bulunmaktadır. Şiirlerine yer verilen başlıca şairler şunlardır: Derûnî, Hatâyî, Misâlî, Nesîmî, Virânî, Hâkî, Kaygusuz Abdal, Seyyid Nizamoğlu, Vahdetî vb.Anahtar Sözcükler: Sivas, Cönk, Kültür, Şiir.?

Turkish History of Culture contains a wide range of works belonging to Folk Literature. The Works of Folk Literature come into existence in an oral cultural environment and be transferred from generations to generations through verbal communication, with the written culture?s being dominant in society, these works are being put into writing individually and also being inserted into written literature both in episodes and in chapters.We are able to know the existence of former works of Folk Literature that does not exist today, only through written literature.In this respect, ?cönks? as the most important written literature of Folk Literature, present an important value in the way of reflecting the folk literature that belongs to the past.?Cönk?s are the most valuable reference sources because they contain the examples of verbal folk literature of ?Minstrel Literature? and previous periods which converted into written language. A fortiori with containing poems, it also contains some religious information, medicine descriptions, information about fortune and the evil eye, folk stories and ?vefk?s. The Cönk that we are examining, belongs to the area of Divriği/Sivas and has a size of 19x9cm. There are 131 foils in it and ?Rik'a? type of writing was used.In this 19th century work, there are poets which were written by prosody and which tells about Alaouite-Bektashi culture and their ways of religion. In addition; even if they are few, we also come across with some ?vefk?s which were written for the purpose of the treatment of some diseases, or problems/troubles. The ?Cönk? contains 186 poems belonging to 70 different poets and also 23 poems without any appellation. Derûnî, Hatâyî, Misâlî, Nesîmî, Virânî, Hâkî, Kaygusuz Abdal, Seyyid Nizamoğlu, Vahdetî are the main poets whose poems take place in the ?Cönk?.Key Words: Sivas, Cönk, Culture, Poem?