Abdulvehh?b`ın Müntehab adlı tıp kitabı (inceleme-metin-dizinli sözlük)

Abstract

XV. yüzyılda Eski Anadolu Türkçesiyle Abdulvehhâb tarafından yazılmış olan Müntehab adlı tıp kitabı; yazıldığı dönemin dil özelliklerini yansıtması; tıp terimleri, bitki adları, organ adları, hastalık adları ve hastalıkların tedavileri açısından zengin örnekler göstermesi, yazarın yabancı kelimelere Türkçe karşılıklar vermeye çalıştığı üslubu ve Türkçe kelimelerin büyük bir yer tuttuğu sade diliyle oldukça önemli bir yere sahiptir.Eserde insan vücudunda bulunan dört maddenin (kan, safra, sevda ve balgam) durumuna göre insanlarda ortaya çıkan hastalıklar anlatılmış ve bu hastalıkların tedavileri, bu tedavilerde kullanılan bitkiler; bu bitkilerden oluşturulan macunlar, terkipler, haplar anlatılmıştır. Bunun yanı sıra insan vücudunda bulunan kemikler, damarlar ve organların yapısı yani insan vücudunun anatomisi de bu eserde yer almaktadır.Eserin Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih Bölümü numara 3638'e kayıtlı olan nüshası üzerinde yaptığımız çalışmamız üç bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölümde eserin dil özellikleri incelenmiş ve bulgular sonuç kısmında işlenmiştir. Çalışmamızın ikinci bölümünde ise eserin transkripsiyon harfleriyle okunmuş metni verilmiştir. Üçüncü bölümde metnin dizinli sözlüğü hazırlanmıştır. Eserin Arap harfli metni araştırmacılara kolaylık olması açısından, çalışmanın sonuna eklenmiştir.Çalışmanın sonunda ulaşılan sonuçlardan en önemlisi, bu eserin Eski Anadolu Türkçesi dil özelliklerini göstermesinin yanında, günümüz Türkiye Türkçesine geçişin başlangıç dönemi dil özelliklerini de göstermesidir.

Müntehab, which is written in Old Anatolian Turkish in 15th century, has an important place with the features that it reflects the linguistic characteristics of the times that it had been written, includes important examples of medical terms, plant and organ names, disease names and their treatments, touch of the author of which he tries to put in an effort to find replacements for foreign words and also, the plain style of the author of which the turkish words takes great place.In the work in subject, the diseases that appear related to the four substance (blood, bilis, love and sputum) that is found in the human body are told and the treatments of these diseases, the plants that are used in these treatments and pastes, mixtures and pills that are formed with these plants are explained widely. Apart form these, bones of the human body, veins and the structure of the organs, namely, the human anatomy is also included in this writing.The work that is based on the copy of the writing that is recorded to the Suleymaniye Library, Fatih Section number 3638 consists of three sections. In the first section, the linguistic characteristics of the writing is examined and findings are written into the results section. In the second section of our study, the text of the writing that is read with the transcription letters are given. In the third section, the indexed dictionary of the text is prepared. The text that is written with the Arabic letters is added to the ending part of the work in order to provide the researchers with ease.The most important of the results that is achieved at the end of the work in subject is, apart from showing the Old Anatolian Turkish characteristics, this writing shows the beggining era characteristics of the transformation to our daily Turkey Turkish.