Cengiz Han Döneminden Timurlu Devletinin yıkılışına kadar Ermeni-Moğol ilişkileri 1220-1447

Abstract

Moğollar, tarih sahnesine çıkmasıyla birlikte kısa sürede büyük bir güç olmuşlardır. Hızla topraklarını genişleten bu millet kısa süre sonra Ermenilerle karşı karşıya gelmişler ve bu andan itibaren ilişkiler başlamıştır. Moğolların Ermeniler ile olan ilişkileri zaman içerisinde çeşitli değişiklikler göstererek seyrine devam etmiştir. Bu ilişkileri ilk dönem Moğol-Ermeni ilişkileri, İlhanlı-Ermeni ilişkileri, Altın Orda-Ermeni ilişkileri ve Timurlu-Ermeni ilişkileri olmak üzere dört ana başlık altında inceledik.İlk Moğol-Ermeni ilişkileri Cengiz Han döneminde gerçekleşmiş ve bu dönemde Ermenilerle ilişkiler iyi yönde olmamıştır. Cengiz Han'ın ardılları döneminde ilişkiler düzelmeye başlamış, Ermeniler isteyerek veya istemeyerek Moğolların yanında yer almışlardır. Ermeniler, Moğollardan aldıkları cesaretle komşuları olan Müslüman ahaliye de saldırgan bir tutum sergilemişlerdir. İlhanlılar döneminde Moğol-Ermeni münasebetlerinde değişiklik olmuştur. İlhanlı hükümdarı Ahmed Teküder dönemine kadar Ermeniler ile Moğollar eski ilişkilerine devam etmişlerdir. Teküder'in İslamiyet'i kabul etmesiyle Ermenilerle olan ilişkilerde değişmeye başlamıştır. Teküder ile başlayan İslamlaşma süreci Gazan han döneminde devletin resmi dini haline gelmiş ve bu süreçle birlikte ilişkilerde kopma noktasına gelmiştir. Özellikle İlhanlıların son dönemlerinde Anadolu'daki Müslüman Moğol Noyanları Kilikya Ermenileri üzerine saldırılar düzenlemişlerdir.Altın Orda-Ermeni ilişkileri Ermeni zanaatkârlar ve tüccarlar vesilesiyle gerçekleşmiştir. Karadeniz sahillerindeki Ermeni tüccarlar buraya gelen malları Altın Orda Devletinin en ücra köşelerine kadar ulaştırmışlardır.Timurlu Devleti döneminde ise Ermeniler ile olan ilişkilerin iyi olduğu söylenemez. Özellikle Timur döneminde baskılara maruz kalan Ermeniler tekrar bölgedeki diğer Müslüman devletler ile yakınlaşma yoluna gitmişlerdir.Anahtar kelimeler: Moğollar, Ermeniler, İlhanlılar, Altın Orda, Timurlu, Memlûk, Anadolu Selçuklu.

Mongols became a great power as they had come into the Picture. They extended their lands and after a while they met with Armenians and the relations started. Their relations continued with some changes in time. In this research, these relations have been examined under four main titles as First period Mongol – Armenian relations, Ilkhanid – Armenian relations, Golden Horde – Armenian relations and Timurids – Armenian relations.First relations between Mongols and Armenians had come true in the period of Cenghis Khan but they were not positive relations. The relations started to get better in the period of Cenghis Khan's successors. Armenians, willingly or unwillingly were on Mongols' side. Armenians had a negative attitude towards their muslim neighbours with the courage they got from Mongols.In the period of Ilkhanids, Mongol-Armenian relations changed. Until the period of emperor Ahmed Tekuder, Armenians and Mongols had continued their old relationship. After Tekuder had accepted Islam, the relations started to change. The process of Islamisation which had started with Tekuder, became official religion of the state in the period of Gazan Khan and with this incident, the relations came to the end of the line. Muslim Mongol Noyans in Anatolia organized attacks towards Cilicia Armenians especially in the latest periods of Ilkhanids.Golden Horde – Armenian relations came true by merchants and craftsmen. Armenian merchants in Black Sea coastline, delivered the goods came in there to every corner of Golden Horde state. The relationship between Timurids and Armenians can't be said good, however. Armenians especially who had been under pressure in the period of Timurids, tried to become friendly with other Muslim nations in the region.Keywords: Mongols, Armenians, Ilkhanids, Golden Horde, Timurids, Mameluk, Anatolian Seljuk Sultanate.