Türkiye`de kamu iktisadi teşebbüslerinin özelleştirilmesi politikaları ve sonuçları

Abstract

ÖZET Kamu işletmeciliğinin ilk kumcusu olarak M.Ö.140 yılında tahta çıkan Çin İmparatoru WOU-TI kabul edilmektedir. Saltanatı döneminde madenleri, dökümhaneleri, tuzlaları, deniz ve kara taşımacılığım kapsayan müesseseleri ülkesinde kurmuştur. Diğer ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de devletimiz işletmeci olarak ekonomik hayatta aktif rol almıştır, kamu İktisadi Teşebbüslerinin tarihi, bir çok araştırmacı tararından Osmanlı İmparatorluğuna kadar dayandırılmaktadır. İmparatorluk askeri araç ve gereçleri zamanında karşılayabilmek amacıyla birçok fabrika ve işletme kurmuştur. özellikle Cumhuriyetin ilk yıllarında bir çok Kamu İktisadi Teşebbüsü kurulmuştur. Ayrıca devletçilik yıllarında, millileştirme yoluyla yabancı ve yerli işletmecilerden bir çok kuruluş satın alınarak işletilmiştir. Bu kuruluşların çoğu, günümüzde hala faaliyetlerini sürdürmektedir. 24 Ocak 1980 tarihinde liberalizm anlayışı yeniden gündeme gelmiştir. Alınan bir dizi ekonomik kararla, serbest serbest pazar ekonomisinin kurallarını hakim kılacak düzenlemeler yapılarak ekonomiye devletin müdahalesi en aza indirilmeye çalışılmıştır. Kamu sektörünün küçültülmesi amacıyla özelleştirme konusu ülkemiz gündeminde yoğun bir şekilde yer almaya başlamıştır. 1983 yılında iktidara gelen Anavatan Partisi, serbest piyasa ekonomisini benimsediğini belirtmiştir. Bu alanda çok önemli kararlar alınmasını rağmen icraatları ile serbest piyasa ekonomisini yerleştirme gerekçesiyle, devletin ekonomiye müdahalesi azaltılacağına artırılmıştır. Özelleştirme 1985 yılında Iğdır Sümerbank Dokuma Fabrikasının blok olarak satılmasıyla başlamıştır, uygulamaları yürütmek amacıyla görevlendirilen ilk kuruluş `Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi` yetersiz kalmıştır. Daha sonra önceki deneyimlerin ışığında `Kamu Ortaklığı İdaresi` ayrı bir kuruluş haline getirilmişsede, problemin çözümünde yine yetersiz kalmıştır. Bu duruma iktidara gelen her hükümetin ayrı özelleştirme plan ve programlarını uygulamalarının etkisi vardır. Ekonomik sıkıntının yaşandığı ülkemizde sıkıntının kaynaklan arasında gösterilen KİT'lerin özelleştirilmesinin tamamlanamayışı gündemdeki yerini 20001i yıllara kadar koruyacaktır.

ABSTRACT WOU - TI who was ascended in 140 B.C. is accepted as the founder of public business in the world. WOU-TI during bis sovereignty-established a web of state enterprises consisting of mines, foundries, saltpans, and sea and land transportatian. As in the world, the state has taken active role as an adminisrator in economical arena. The history of State Economic Enterprises (SEE) are based on Ottoman Empire. Ottoman Empire established a great number of factories and business in order to supply military equipment. Especially, in the first years of Republic, several SEE were established. And also, a lot of local and foreign enterprises were bought by nationalized and were administrated during statism. Most of them are still run at present On 24 Feb. 1980, the idea of economic liberalism existed again. Some economical decisions were made in order to dominate free market economy. In this way, the idea of privatization was put on the agenda so that public sector could be diminished while it was an aim to reduce the state interferences. The Motherland Party mat won 1983 elections accepted free market economy. Although important decisions were made in this topic, the practices caused the increase in state interferences contradictory. In 1985, privatization was the sale of Sümerbank Textile Factory in İğdır. The Management of Collective Residence and Public Corporation which was charged with privatization matters was inadequate by reason of different privatization planning and schedule of every adrnimstration In Turkey which has economic problems, the incompletion of privatization of SEE has been going on, even in 2000's.