Bulgar Eksarhlığı

Abstract

Bulgar milleti, Osmanlı millet sistemi içerisinde Rum milletinden sayılmıştır. Bu sistemde, Fener Patrikhânesi, Osmanlı Devleti tebaasından olan Ortodoks Hıristiyanların dini mercii ve Fener Patriği Ortodoks tebaanın `Millet Başı ` olduğu için bütün Ortodoks tebaa sembolik olarak Rum Milleti adı ile ifade edilmiştir. Aslında Bulgar Eksarhlığının kurulması Fener Patrikhanesinin devlet nazarında bütün Ortodoks tebaanın temsilcisi olma özelliği ile yakından * ilgilidir. Çünkü, Osmanlı Devletinin zayıflamaya başladığı dönemlerde ve özellikle 18. yüzyılda Bulgarlar üzerindeki Rum baskısı artmış ve Fener Patrikhânesi yoğun bir Rumlaştırma faaliyetine girişmiştir. Bu faaliyetler 1767 yılında Ohri Bulgar Başpiskoposluğunun kaldırılmasından sonra daha da yoğunlaşmıştır. Bu yüzden, Bulgar milliyetçiliğinin ilk cereyanı Osmanlı Devleti 'ne karşı değil, Fener Patrikhanesine duyulan bir tepki olarak başlamış ve Bulgarlar için bağımsızlığa giden yolda ilk hedef, Fener Patrikhanesinin boyunduruğundan kurtulmak olmuştur. Bulgarlar açısından, Bulgar milliyetçiliğinin gelişimine paralel olarak gelişen bağımsız kilise kurma fikri, 3 Nisan 1860'ta Fener Patrikhanesini tanımadıklarını ilan etmeleriyle doruk noktasına ulaşmıştır. Bu tarihten sonra, Bulgarlar ve Fener Patrikhânesi arasındaki ayrılığı ortadan kaldırmaya yönelik adımlar sonuç vermemiştir. Ayrıca, Bulgarların Fener Patrikhanesinden şikâyetlerinin giderek artması ve meselenin uzadıkça özellikle Rusya tarafından istismar edileceğinin anlaşılması üzerine, Fener Patrikhânesi ve Bulgar tebaası arasındaki mücâdeleye son vermek isteyen Osmanlı Devleti,. 11 Mart 1870 tarihinde Bulgar Eksarhlığı Fermanım ilan etmiştir. Ancak, Fener Patrikhânesi bu fermanı tanımadığı gibi 1872 yılında Bulgar Eksarhlığı ve mensuplarını ` şizmatik ` ilan etmiştir. Bu bakımdan, ferman Bulgarlar ve Fener Patrikhânesi arasındaki mücâdeleyi önleyememiş ve daha da şiddetlenmesine sebep olmuştur. Bulgar Eksarhlığı Fermanı idâri hükümler taşımaktadır. Bir başka ifade ile Osmanlı tebaasından bir grubun dini açıdan bağlı olacağı kurumun idarî statüsünü tespit etmeye yöneliktir. Fermanın en önemli maddesi olan 10. madde Bulgar Eksarhlığının dini sınırlarını çizerken aslında Bulgar milletinin etnik sınırlarını çiziyordu. Ayrıca, bu madde ile Bulgar Eksarhlığı hudutları dışında kalan yerlerde11 yaşayan Ortodoks Hıristiyanların üçte ikisinin Bulgar Eksarhlığına geçmek istemeleri halinde buna imkan tanınması, Fener Patrikhânesi ve Bulgar Eksarhlığı arasında özellikle Makedonya üzerinde büyük bir nüfuz mücâdelesi yaşanmasına sebep oldu. Bu noktada, Bulgar Eksarhlığımn lO.maddeye dayanarak hudutlarını genişletmeye çalışmasına karşılık, Fener Patrikhanesinin kendi nüfuz sahasına Bulgar Eksarhlığımn girmesini önlemeye çalıştığı görülmektedir. Bulgarlar ve Rumlar arasında yaşanan Kilise Mücâdelesi; metropolitler meselesi, kilise ve mektep mücâdelesi ve zorla kilise değiştirme olayları şeklinde tasnif edilebilir. Ancak, Bulgaristan, Yunanistan ve Sırbistan'ın Makedonya ihtirasları, Bulgar Eksarhlığı ve Fener Patrikhânesi arasında yaşanan kilise mücâdelesini milliyet mücâdelesine dönüştürmüştür. Bundan dolayı, Bulgar Eksarhlığı ve Fener Patrikhânesi arasındaki mücâdele Makedonya Meselesinin en önemli sebeplerinden birisini teşkil etmiştir. Osmanlı Devleti bu mücâdelede tarafsız kalmaya özen göstermiştir. Bulgar Eksarhlığı merkezi 1913'te Sofya'ya nakledilmiş ve 1945'te Fener Patrikhânesi şizmatik kararını kaldırmıştır. 1953'te ise Bulgaristan Patrikliği kurulmuştur.

Bulgarians were known as ` Rum Millet `,i.e. Greek people, in the Ottoman Nations System. Symbolically, the orthodox christians were gathered under the name of ` Rum Millet ` as a whole, since in the Ottoman Empire different nations were separeted from each other by their religious belief ; orthodox christians such as Greeks, Slavs etc. were `Rum Millet `, catholic Armenians were `Katolik Ermeni Milleti ` (Catholic Armenian Nation ),so on and Fener Orthodox Patriarchate was the highest religious authority of Rum Millet, i.e. orthodox christians. In fact, the establishment of the Bulgarian Exarchate was closely connected to the power of the Fener Patriarchate over the orthodox christians in the Ottoman Empire. Since, in the beginning of the 17 th century AD, and especially in the 1 8 th century AD, Bulgarians were exposed to a heavy pressure of Ottoman Greeks in all aspects,in order to hellenize them, especially by the Patriarchate. These activities were intensified after the abolishment of Bulgarian Archbishopric in Ohrid in 1767. Therefore, the first movements of Bulgarian nationalists were started as a reaction to the Fener Patriarchate, not against the Ottoman Empire; and the first step in the path to the Bulgarian independence was to get rid of the yoke of the Fener Patriarchate. The idea of establishing an independent Bulgarian church, which paralelly developed with Bulgarian nationalism, reached its peak by announcing that they refused the Fener Patriarchate on 3 April 1860. Since then, the steps, which aims to exterminate the separation between the Bulgarians and the Patriarchate, did not result. Moreover, Bulgarians complainst related to the Patriarchate were getting increased every other day, and also it was understood that Russia will exploit the situation if the problem would not be solved. For this reason, Ottoman government, wishing to strengthen the ties with the Bulgarians and hoping to end the struggle between the Fener Patriarchate and the Bulgarians, announced the Bulgarian Exarchate Firman on 11 March 1870. However, Patriarchate did not acknowledge this firman and announced the Bulgarian Exarchate and its community as `Schismatic`. For this reason, the firman could not prevent the struggle, but gave rise to increasing the struggle.IV The firman of the Bulgarian Exarchate had administrative articles. In other words, it aimed to determinate the administrative statute of the religious institution of the group, which is the subject to the Ottoman Empire.The most important article of the firman was 10 th. While it was defining the territorial boundaries of the Bulgarian Exarchate's jurisdiction, in fact it was determining the ethnic boundaries of Bulgarian nation. Moreover, this article provided that if two-thirds of inhabitants of a district desired to join the Exarchate, their wishes would be fulfilled. This provision caused a power struggle between the Patriarchate and the Exarchate, especially over Macedonia. At this point, while the Bulgarian Exarchate,depending on this article, was trying to enlarge its boundaries; the Patriarchate was trying to prevent the spread of the Exarchate into its influence area. The ecclesiastical struggle between the Bulgarians and the Ottoman Greeks can be classified as the bishops issue, churches and schools conflicts and to force people to change their churches. However, the desire to dominate Macedonia of Bulgaria, Greece and Serbia converted the ecclesiastical struggle between the Bulgarian Exarchate and the Fener Patriarchate to the rivalry of the nationality. Therefore, this struggle formed one of main causes for Macedonian Question. The Ottoman Empire took great care in being impartial in this struggle. Head-quarters of the Bulgarian Exarchate was moved to Sofia in 1913 and in 1945 the Patriarchate removed its schismatic decision. The Bulgarian Exarchate was changed into the Bulgarian Patriarchate in 1953.