İlköğretim fen bilgisi dersi öğretiminde kavram haritalarının kullanımı ve öğrenci kavramsallaşmaları üzerine etkileri

Abstract

ÖZET Bu araştırmanın amacı İlköğretim Fen Bilgisi Dersi öğretiminde kavram haritalarının kullanımının öğrenci kavramsallaştırmalan üzerindeki etkisini ortaya koymaktır. Araştırma öntest-sontest kontrol gruplu desende, deneme modelinde bir araştırmadır. Deneme gruplarından birisi kavram haritaları ve programlandırılmış öğretim ile diğeri yalnız programlandırılmış öğretim ile çalışırken kontrol grubu klasik öğretim çalışması yapmıştır. Araştırmanın evrenim Çanakkale ili Merkez İlçe beşinci sınıf öğrencileri oluşturmuş, örneklemi Onsekiz Mart İlköğretim Okulu'nda öğrenim gören üç beşinci sınıfın öğrencileri oluşturmuştur. Araştırma öğrencilerin kavramları, bilgi, kavrama, bunların toplam erişisi, yanlış kavramsallaştırmalann giderilmesi ve bu düzeylerin toplam kalıcılığında ne derece kazandığım ortaya koymaya çalışmış, ayrıca deneme ve kontrol grupları arası farkı test etmiştir. Veriler araştırmacı tarafından hazırlanan testin gruplara üç kez uygulanması sonucu elde edilmiştir. Uygulamalar arası puanların birbiri ile bağımlı olup olmadığım belirlemek için Pearson Momentler Çarpımı Korelasyon Katsayısı hesaplanmıştır. Sonuçlar manidar düzeyde anlamlı çıktığından uygulamalar arası farkın anlamlılığım belirlemek için `t` testine başvurulmuştur. Araştırma sonucunda aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir. 1. İlköğretim fen bilgisi dersi öğretiminde, kavram haritalarının kullanımı öğrencilerin kavramları kazanması üzerinde tüm düzeylerde etkili ve kalıcılığı sağlayıcı bir çalışmadır. 2. Programlandırılmış öğretim kavram öğretiminde etkili bir yöntem olarak gözükmekle beraber kalıcılığı sağlamakta yetersiz kalmıştır. 3. Kavram haritaları ile çalışma klasik öğretim ile çalışmaya göre tüm düzeylerde daha etkili, kalıcılığı sağlamakta daha yeterli bulunmuştur. 4.Programlandınlmış öğretim ile klasik öğretim karşılaştırıldığında ise, yanlış kavramsallaşmalan gidermede aralarında fark bulunmadığı, programlandırılmışöğretimin bilgi basamağı düzeyinde daha etkili ve kalıcı sonuçlar verdiği tespit edilmiştir. Kavrama basamağı düzeyinde ise öğretimin etkililiği açısından iki yöntem arasında fark olmadığı, ancak programlandırılmış öğretimin bu düzeyde daha kalıcı öğretim sağladığı bulunmuştur. Diğer iki düzeyde de programlandırılmış öğretimin daha etkili öğrenme sağladığı, fakat öğretimin kalıcılığı açısından aralarında fark bulunmadığı belirlenmiştir. Sonuç olarak programlandırılmış öğretim, klasik öğretime göre kavram öğretiminde anlamlı derece değilse bile daha iyi bir yöntem olduğu gözükmektedir. 5. Kavram haritaları ve programlandırılmış öğretim ile çalışmayla yalnız programlandırılmış öğretim ile çalışma karşılaştırıldığında ise, kavrama basamağı düzeyinde aralarında fark bulunamamış, yanlış kavramsallaşmaların giderilmesindeyse kavram haritaları ile çalışan gurup hem etkili hemde kalıcı öğretim sağlamıştır. Diğer düzeylerde öğretimin etkililiği açısından aralarında fark yok iken, kalıcılığı sağlamada kavram haritaları ile çalışma daha etkili olmuştur. Sonuç olarak Kavram haritaları ile çalışmanın öğrencilerin fen kavramlarım kavramsallaştırmasında etkisi olumludur. ıı

SUMMARY The aim of this study is to find out the effects of the use of concept maps on student conceptualizations on science teaching in primary schools. This study is an experimantational model which is in a test-retest control group design. There are two experimentational groups one of them studied with concept maps, the other studied with programmed teaching method. The population of the research was fifth grade pupils of the district of Çanakkale. And the samples were collected from the three fifth grade classes of Onsekiz Mart Primary School. This study tested concepts, knowledge, coprehension and achievement of these, the extinction of misconceptions and retention of them. Also tested the difference between experiment and control groups. Data were collected from the result of three-time applications of the test which was prepared by the researcher. Pearson Moment Correlation Coefficient was calculated to identify the relation of the scores of the applications. To identify the significance of the difference between the applications, the `t` test was applied. The findings of this study are as follows: 1. The use of concept maps in science teaching in primary schools makes the students gain the concepts, and it is effective and long-lasting. 2. Programmed teaching seemed to be an effective method on concept teaching, was not adequate on retention. 3. Studying with concept maps was more retentive on all levels than studying with classical teaching. 4. When programmed teaching and classical teaching were compared, it was found out that there was no difference on the extinction of misconception level between them. On the other hand, it was found out that programmed teaching was more effective and long-lasting on the knowledge level. It was also found out that there was no difference between the two methods on comprehension level on the point of effectiveness of teaching. On the contrary; it was find out that programmed inteaching was more retentive on this level. It was discovered that, in other two levels, proggrammed teaching was more effective on learning, but there was no difference on the point of retention of teaching between them. As a result programmed teaching is a better methot than classical teaching. 5. When the concept maps were compared with the programmed teaching, there was no difference on the comprehension level, the group which studied with concept maps on the extinction of misconceptions provided both effective and retentive teaching. In other levels there was no difference in the point of teaching effectiveness. On the contrary; studying with concept maps was more effective on providing retention. As a result the effect of studying with concept maps is positive on conceptualization of science concepts of the students. IV