Sanayi işletmelerinde üretim kayıplarının birim maliyetler içindeki payı ve fiyat oluşumuna etkileri ve bir uygulama: Koza Teknik Yapı Gereçleri Sanayi ve Ticaret A.Ş.`de uygulama

Abstract

ÖZET Bu çalışmada, sanayi işletmeleri ve türleri, birim maliyeti oluşturan maliyet unsurları, üretim kayıplarının birim maliyetler içindeki payı ve fiyat oluşumuna etkileri incelenmiştir. Çalışmamızda üretim kaybı özellikle direkt hammadde ve malzemedeki miktar kaybı olarak ele alınıp,kullanılan hammadde ve malzeme ile üretimden çıkan sağlam hammadde ve malzeme miktarı arasındaki olumsuz farklar üretim kaybı olarak ele alınmıştır. Sanayi işletmelerinde karşılaşılan en önemli sorunlardan bir tanesi de bozuk mamul, kusurlu mamul, fire ve artık şeklindeki üretim kayıplarıdır. Bozuk mamuller, sanayi işletmelerinde çeşitli nedenlerden dolayı istenen kalite standartlara uygun olmayarak ortaya çıkan hatalı ürünlerdir. Bozuk mamullerin ek harcamalarla sağlam mamullere dönüştürülmesi işletme açısından ekonomik olmamaktadır. Kusurlu mamullerde istenilen kalite standartlarında üretilemeyen düşük kalitede, fiziksel, kimyasal ve teknik kusurları olan mamullerdir. Ancak kusurlu mamuller ekonomik sayılabilecek ek hammadde,işçilik ve genel üretim maliyetine katlanılması ile sağlam mamul haline getirilerek birinci yada ikinci kalitede mamul olarak satılabilirler. Fireler, çekme, buharlaşma şeklindeki tamamen yok olan veya tamamen yok olmamakla beraber herhangi bir ekonomik değeri olmayan ve değerlendirilemeyen kayıplardır. Artıklar ise asıl mamul dışında oluşan hammadde ve yardımcı maddelerin döküntü, kırpıntı ve kalıntılardan oluşur.Üretim kayıplarını nitelik bakımından normal ve anormal kayıp olarak ayırırsak normal üretim kayıpları, üretim esnasında oluşması beklenen ve kabul edilebilir sınırlar içinde kalan kayıplardır. Anormal üretim kayıpları ise önceden tespit edilmiş normal üretim kaybı sınırlarını aşan üretim kayıplarıdır. Bozuk mamuller, kusurlu mamuller, Fireler ve artıklar normal ve anormal üretim kaybı şeklinde oluşabilirler. Üretim kayıpları işletmelerde verimliliği olumsuz yönde etkilerken mamul maliyetlerininde yükselmesine neden olurlar. Günümüzde işletmelerin en büyük hedefleri sıfır hatalı mamuller üretmektir, böyle oluncada işletmenin verimliliği artarken, mamul maliyetleride düşecektir.

SUMMARY In this study, industrial enterprises and their types. cost elements generating prices, the share of production losses in the unit costs as well as their effects on generating of prices are examined. In our study, loss of production is particularly laken on as a loss of quantity in direct raw and ordinary materials, which the negative differences between the raw plus other materials, and the good materials plus other ones obtained from production are taken on as loss of production. One of the most important problems encountered in industrial enterprises is the production loss occuring as spoiled goods, defective goods, wastes and scraps. Spoiled goods are the defective ones which occur because of non corresponding standarts and unwanted qualities in industrial enterprises. Transforming the defective goods into good ones by additional expenditures is not economical from the enterprise's view. And spoiled goods are those which can not be produced in required quality standards and of low quality having physical, chemical technical defects. But defective goods by putting up with the general production cost that can be considered as economical with additional raw material and workmanship can be transformed into good products and can be sold as first or second quality goods. Wastes are the losses in form contraction, evaporation which vanish completely or although they don't vanish completely they are the losses not having any economical values or which can not be evaluated. And scraps occur out of raw and auxiliary materials wastes, crumps and remnants which forms besides main product.From the quality view point, if we classify the production losses as normal and abnormal losses, the normal production losses are those which are expected to occur during the production and remain within the acceptable limits. And abnormal production losses are those the exceeds the limits of normal production lost determined in advance. Spoiled goods, defective goods, wastes and remnants may occur as normal and abnormal production losses. While production losses effect the productivity in a negative way in enterprises they also cause the product costs to raise. Nowadays, enterprises major objectives arc to produce products with zero defects. In this case. while the productivity increases, the product costs will also decrease.