Bayan öğretmenlerin yöneticilikleri ve öğretmen görüşleri

Abstract

ÖZET Yirmi birinci yüzyıla gelindiğinde, kadının Tanm Devrimi ile başlayan yerleşik düzene geçiş sürecinde kaybetmeye başladığı yönetsel gücünü, üretim ilişkilerindeki gelişmelerle birlikte, tekrar elde etmesine yönelik önemli gelişmelerin yaşandığı görülmektedir. Günümüzde kadın, değişen ve gelişen üretim ilişkileriyle üretimde ve toplumsal yaşamda kendisine yeni bir yer edinme çabası içindedir. Tüm gelişmelere karşılık, gelişmiş ülkelerde bile kadının `yöneticilik` statüsünü elde etmesinin büyük engelleri bulunmaktadır. Türkiye'de de bu sorun kendisini göstermektedir. Özellikle, kadın çalışanların büyük bir yere sahip olduğu Türk Milli Eğitim Sisteminde, kadınların yönetim kademelerindeki yeri çok sınırlı kalmaktadır. Bayan öğretmenlerin yöneticilikleri ile ilgili okul yöneticisi ve öğretmen görüşlerini ortaya koymaya çalışan bu araştırmada; a) bayan öğretmenlerin yöneticilik yapma istekleri, b) bayan öğretmenleri, okul yöneticiliği yapmaya istekli kılabilecek düzenlemeler, c) bayanların çalışma hayatındaki konumu; bayanların yöneticilikteki özellikleri, stil ve yöntemleri d) bayanların yönetici olmada karşılaştıkları engellere ilişkin veriler toplanmıştır. Çanakkale İli ilköğretim okullarından seçilen örneklem grubunu, bu okullarda görev yapan okul yöneticisi ve öğretmenler oluşturmaktadır. Tarama modelinde olan bu çalışmanın verilerinin toplanmasında anket tekniğinden yararlanılmıştır. Görüşlerin ortaya çıkarılmasına yönelik sorularda, her bir soru dört seçenekli ve derecelemeli bir özellik taşımaktadır. Toplanan verilerin çözümlenip yorumlanarak, anlamlı hale getirilmesi için frekans, aritmetik ortalama, yüzdelik ve t testi (.05) istatistiklerinden yararlanılmıştır. Çalışma ile ortaya çıkan önemli bir bulgu, bayan öğretmenlerin büyük bölümünün (% 80.36) yönetici olmaya olan isteksizliğidir. Bu isteksizliğin önemli bir nedeni, bayan öğretmenlerin öğretmenliği, yöneticiliğe `Her zaman` (X= 3.67) tercih etmeleri ile ilgili görüşleridir. Bir diğer neden ise, yönetici olduklarında özelyaşamlarına ayıracakları zamanın (X= 3.22) azalmasıdır. Diğer taraftan, bayan öğretmenler, mesleklerinde geliştiklerini hissetmeleri halinde yöneticiliğe soyunabileceklerini ifade etmektedirler. Bayanların çalışma hayatı ile ilgili, erkek ve bayan öğretmenlerin görüşlerine bakıldığında, her iki grup da, günümüz koşullan içinde kadının çalışmasını şart olarak görmektedir. Diğer taraftan, `bir kadının öncelikli görevi, evine ve ailesine karşıdır.` görüşünde kadınların ortalaması `Kararsızım` (X= 2.17) iken, erkekler bu seçeneğe daha büyük ve iki grup arasında anlamlı bir fark oluşturacak `Katılıyorum` (X= 3.10) derecesinde olmuştur. Ayrıca erkekler, `eşlerinin kendilerinden daha üst statüde olmasından memnun olmada` düşük bir ortalama (X= 0.95) ile `Kararsıf kalmaktadırlar. Bayanların ortalaması (X= 1.07) da gibi düşük bir değerde kalmaktadır. Bayanların yöneticilik özellikleri ile ilgili olarak erkek öğretmenlerin yaptığı değerlendirmede bayanlardan anlamlı bir farkla öne çıkan görüş, `bayanların yöneticilikleri sırasında duygusallığı` dır. Erkekler, bu görüşe `Katıldıklarını` (X= 2.31) ifade ederken, bayan öğretmenler `Kararsızlılarmı` (X= 1.62) belirtmişlerdir. Erkeklerin `Katıldıkları`, bayanların ise `Tamamen katıldıklara bir özellik, `Bayanlar da erkekler kadar iyi bir yönetici olabilirler.` görüşüdür. Kadınların yönetici olma engelleri ile ilgili yöneltilen ve bayan ve erkek öğretmenler arasında anlamlı görüş farkına neden olan ifade, `erkeklerin bilinç altında akıllı ve güçlü kadınlardan korkma` dır. Bayanların X= 2.95 ile ifade ettiği bu görüş, erkeklerde X= 1.86 olarak kalmıştır. Ayrıca her iki grup da, `kadınların psikolojik yapılarının yöneticilik için engel olduğu` konusunda ki görüşe katılmamaktadırlar. Ulaşılan bulgular ve bunlara getirilen yorumlar doğrultusunda, kadınların yönetici olmaları için bazı özendiricilerin; kadınların başarılı yönetici olamayacaklarına ilişkin görüşlerin ortadan kaldırılmasına yönelik öneriler sunulmuştur.

ABSTRACT Since the beginning of the twenty-first century, which was also the beginning of developments in the production relations, women has started to increase her administrative power that was degraded at the time of agrarian revolution, a closing period of nomadic life. However, women still have obstacles to have a position at the administrative level not only in Turkey but also in the developed countries as well. Especially, female teachers are the majority of the teacher work force in the Turkish educational system but the number of female administrators in the system is limited. In order to find out the perceptions of school principals and teachers related to female principals, following items are studied; (a) preferences of female teachers for administrative positions, (b) reform efforts to motivate the female teachers for administrative positions, (c) characteristics and administrative skills of female administrators, and finally (d) types of problems and struggles for female administrators. Sample of this study is selected among the elementary school teachers and principals of Çanakkale Province. In order to collect data, a questionnaire is developed and employed. To analyze the collected data, descriptive statistics and t- test are used. Findings of this study can be listed as: Female teachers do not want to have an administrative position (80.36 %). The reason for this finding might be explained that female teachers `always` (X=3.67) prefer teaching position over administrative position. Another reason can be that female teachers think that if they have an 111administrative position they would not have enough time for their private life (X=3.22). On the other hand, female teachers stated that if they feel that they progress in teaching activity they can start thinking for the administrative post. Male and female teachers agree that in today's conditions women should work outside her house. When it is asked whether they agree or not with the statement of `the first responsibility of women is to take care of the house work`, it is found that most of the female teachers are undecided (X= 2.17) on this item. However, male teachers' response for this item is in the positive direction. That is, most of the male respondents agreed with this statement (X=3.10). In addition to that, the mean value of male teachers are low (X=0.95) for the question of are you happy if your wife has a higher level administrative position compared to yours. Female Respondents answered the same questions similarly (X=1.00). According to male teachers, one of the female administrative characteristics is that female administrators are emotional. The idea of `female administrators can be good administrators as much as male administrators` has supported by female teachers much more than male teachers. IV