Çanakkale`de 18. ve 19. yüzyıl konut mimarisi

Abstract

ÖZET Çanakkale'nin tescili yapılmış konutları üzerindeki bu çalışmamızda 89 yapının katalogu yapılmıştır. Bu yapılar özelliklerine göre konak, sıra ev ve çiftlik evi olarak sınıflandırılmıştır. Çanakkale konutlarında dış, iç ve orta sofalı plan tipleri uygulanmış olmakla birlikte en yaygın olanı İç Sofalı Plan tipidir. Odalar pek çok işlevleri barındıran bir bütün değil işlevlerine göre yemek odası, oturma odası, yatak odası gibi ayrılmış mekanlardır. Taş, tuğla, ahşap, demir bu konutlarda kullanılan malzemelerdir. Çanakkale'nin yakın kasabalarında üretilen tuğlaların konutlarda yoğun olarak kullanıldığı görülmüştür. Ancak Selanik ve Mürefte gibi yerlerden daha kaliteli tuğlaların getirtildiği saptanmıştır. Kesme taş malzemenin kullanımı da moloz taşa göre oldukça az olup sadece ön cephe ile sınırlıdır. Ahşap, kat ve odaları ayırmak amacıyla her yapıya girmiş bir malzemedir. Demir malzeme giriş katı pencere ve kapılan ile birinci kat balkonlarında kullanılmıştır. Çanakkale konutları cephelerinde açıklık/kapalılık-içeri/dışarı karşıtlığı görülmez. Giriş katı ile diğer katlar, aynı sayıda ve doğrultuda pencere ve kapı açıklığına sahiptirler. Kapalı çıkmalar (cumba) da olmakla birlikte, çoğunlukla yerini balkonlara bırakmıştır. Subasmanlar ile kalkan duvarlar Çanakkale konutlarının vazgeçilmez özelliğidir. Neo-Klasik akımın üçgen alınlık, diş sırası, yumurta dizisi, iyon ve korint tarzı sütun ve plasterleri; Art Nouveau'nun uzayan bitkisel bezemeleri ve panoları; Oryantalist akımın ay-yıldızlan; Eklektik akımın seçmeci motifleri; I. Ulusal Mimarlık Akımının bitkisel bezemeli çinileri, eliböğründeleri ve kemerleri cephelerde yer almıştır.

ABSTRACT This study catalogued 89 listed buildings in Çanakkale. The constructions were classified as large detached houses, terraced houses or farm houses, according to their characteristics. In the Çanakkale dwellings, there are types planned with exterior, interior and central halls, of which the interior hall plan is the most widespread type. The rooms are separated according to their functions, such as dining room, sitting room and bedroom, rather than being multi-purpose rooms. The materials used in these dwellings are stone, bricks, wood and iron. It was observed that bricks made in towns near Çanakkale were often used. However, it was also determined that high-quality bricks had been brought from places like Salonika and Mürefte. Hewn stones were used to a far lesser extent than unhewn stones and only for housefronts. Wood was used in all the houses to seperate floors and rooms. Iron was used for front doors and windows on the ground floor and for first floor balconies. The facades of the Çanakkale houses exhibit no uncovered/covered or interior/exterior contrast. The ground floor and other floors possess the same number of windows and doors in the same positions. Although there are some bay windows, most buildings have balconies instead. Basement and surrounding walls are other essential features of the Çanakkale dwellings. Neo-classical triangular coronets, crenellations, rows of egg-shaped designs, and Ionian and Corinthian-style columns and plasterwork; Art Nouveau-style elongated plant-life decorations and panels; oriental moons and stars; eclectic-style motifs; and tiles, vaults and consols with plant-life decorations in the style of the First National Architecture Period are all to be found embellishing facedes.