Van Karagündüz ve Altıntepe Nekropolleri boncuk buluntuları

Abstract

ÖZET Urartu, Van pölü-havzası merkez olmak üzere Doğu Anadolu'da MÖ. DC. yüzyılın ortalarında kurulmuş görkemli bir uygarlıktır. Ancak bölgede birçok arkeolojik araştırma gerçekleştirilmiş olmasına rağmen, Urartu'nun kökeni konusunda bilinenler yok denecek kadar azdır. Buna karşılık Assur kral yıllıklarında, MÖ. XIII. yüzyılın ortalarından beri Doğu Anadolu'da yasayan bir takım kabilelerden söz edilmektedir. Ayrıca bölgedeki MÖ. II. bin yıla ve I. bin yılın başlarına ilişkin mezarlıklardan edinilen verilerin ışığında ekonomileri daha çok pastoralizme dayalı, göçebe bir toplumun varlığı bilinmektedir. Söz konusu dönem Erken Demir Çağ olarak adlandırılmaktadır. Bu dönemi en iyi temsil eden mezarlıklardan biri de Karagündüz Nekropolüdür. Karagündüz ve bir Urartu nekropolü olan Altıntepe'nin boncuk buluntuları ayrı ayrı sınıflandırılarak malzemeleri ve malzemeye bağlı teknikleri incelenmiştir. Yapılan inceleme ve karşılaştırmalar, Karagündüz boncuklarının, Altıntepe'nin boncuklanyla gerek malzeme, form ve gerekse yapım teknikleri açısından benzerlikleri ile materyal kültüründe devamlılığın sürdüğünü ortaya koymaktadır. Ayrıca her iki nekropolün boncuk buluntularının, Kuzey ve Batı İran ile Azerbeycan ve Ermenistan'daki çağdaşlarıyla yerel bir takım özellik ve farklılıkların dışında bir kültür birliği gösterdiği anlaşılmıştır.

ABSTRACT This masters thesis concentrates on the analysis of a group of beads that were recovered from the Iron Age cemeteries at the sites of Karagündüz and Altmtepe near Lake Van in eastern Anatolia. This study is important as the Karagündüz cemetery dates to the earlier stages of the Iron Age, while Altintepe is an Urartian site. Thus, the bead evidence can be used to shed new light on the so-called proto-Urartian period. The mortuary evidence, in which the beads were found, is utilized to demonstrate that the roots of Urartian culture can be sought within the Lake Van area. The bead assemblage was analyzed from a multiple perspective that, including manufacturing techniques, consumption, and typology. The beads are classified into different categories based on the material used (e.g. stone, glass, seashell). The results of the analysis contributes much to our understanding of the cultural history of the Early Iron Age in eastern Anatolia. A cultural continuation is observed in the bead assemblages of Karagündüz and Altintepe, the former representing the earlier stages of the Iron Age. In this sense, it can be stated that Karagündüz cemetery belonged to pastoral groups with chiefs, while Altintepe cemetery was used by Urartian elites of later times.