Enflasyon muhasebesi uygulamasının gelir ve kurumlar vergileri üzerindeki etkileri

Abstract

ÖZET Ülkemizde uzun yıllar boyunca yüksek oranlı enflasyon yaşanmış ve bu olgunun etkileri hemen her alanda hissedilmiştir. Bazı yıllarda %100'ü bile aşan enflasyon hem makro, hem de mikro düzeyde ekonomide önemli ölçüde hasarlara neden olmuştur. Türkiye'de yüksek oranlarda gerçekleşen enflasyon, işletmelerin muhasebe sonuçlarım da etkilemiştir. Vergi mevzuatı hükümlerine göre hesaplanan ve gerçeği yansıtmayan işletme kân, işletmenin aşın vergilendirilmesine, gerçekte olmayan kardan kar payı ödenmesine ve hatalı fiyat politikasının uygulanmasına neden olabilmiştir. işletmelerin sahip olduğu varlık ve kaynaklarla, faaliyet sonuçlarının ulusal para birimi üzerinden maliyet bedeliyle kaydedilmesi ve izlenmesi, paranın satm olma gücünün değişmesi nedeniyle gerçeği yansıtmamaktadır. Bu da, mali tabloların işletmelerin gerçek mali durumu ve faaliyet sonuçlarını göstermekten uzaklaşmasına neden olmuştur. Bu nedenle, homojenliğini yitiren mali tabloları aynı para birimi ile ifade etmek, gelir ve giderleri cari para değerleriyle ifade ederek gerçek işletme sonucunu bulmak ve parasal değerleri elde bulundurmaktan dolayı işletmenin uğradığı elde bulundurma kazancı ya da kaybım ortaya koymayı amaç edinen enflasyon muhasebesinin uygulanması zorunlu hale gelmiştir. Bu amaçla, TBMM'nin 17.12.2003 tarihinde kabul ettiği 5024 sayılı yasa 1.1.2004 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Enflasyon düzeltmesini öngören yasa, reel olmayan karları vergilememeyi amaçlamaktadır. Yasanın hedeflediği amaca hizmet edip etmediği ve büyük ölçüde özkaynak veya yabancı kaynakla çalışan işletmeler üzerinde etkileri ile maliye tarafından toplanan vergilere etkilerinin belirlenmesi gerekir. Bu amaçla yapılan çalışmada, enflasyonun Gelir ve Kurumlar vergisine tabi işletmelerin, mali tabloları üzerindeki etkileri ve kuramsal olarak enflasyon muhasebesi, vergi mevzuatında enflasyonun etkilerini gideren uygulamalar ve 5024 sayılı yasada `Enflasyon Düzeltmesi` olarak tanımlanan ` Enflasyon MuhasebesininUygulanması ve Enflasyon Düzeltmesi` konulan ele alınmış ve yasanın uygulamada vergi mükelleflerinin ve maliyenin vergisel boyutunu nasıl etkilediği ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Ill ABSTRACT High inflation rates were experienced in our country for a long time and its effects were felt in almost every field. The inflation rates, even exceeding 100% in some years, caused considerable deteriorations in both micro and macro economic indicators. The inflation, which occured in high rates, influenced also accounting outcomes of enterprises. Enterprise profits, calculated on articles of tax legislation, which weren't reflecting the facts, was able to cause overtaxation of an enterprise, divident payments from unreal profits and implementation of mistaken price politics. Evaluation and enrollment of enterprises' assets, resources and operational results on the cost value at the national currency unit doesn't reflect the facts, due to changes in purchasing power of money. Also such an application caused increasing misreflection of financial situation and operational results of enterprises by financial statements.On account of these, application of inflation accounting, which is aiming to state financial statements -lacking homogenity- at the same currency unit, to find out correct results of enterprise operations through expressing revenue and expenses at the nominal value of currency and to clarify profits and losses resulting from enterprise's handling of monetary values, became obligatory. For this intention, the law, with number 5024, which was acccepted in the Turkish Grand National Assembly on 17th of Dec, 2003 was put in force on 1st of Jan., 2004. The law, projecting inflation correction, has been aiming not to tax unreal profits. Whether or not the law serves its projected intentions and its effects over enterprises - running mainly on owner's equity and foreign capital- and over taxes -collected by the Ministry of Finance- are required to determine. In the study executed for this aim, influences of inflation over enterprises and their financial statements, inflation accounting in theory, applications of tax legislation to eliminate effects of inflation and `implementation of inflation accounting and inflation correction` -defined as `inflation correction` in the law with number 5024- were evaluated and effects of the law in application over taxpayers and the Ministry of Finance was tried to clarify.